Opinie: UGent in bed met Bayer-Monsanto: enkele bedenkingen

Dit opiniestuk werd ingezonden door David Sebrechts en Midas Van Dorpe. Beiden zijn lid van Comac.

Vlnr. rector Anne De Paepe met Head Crop Science Bayer Carsten Dauters en prof. Marc Van Meirvenne decaan faculteit Bio ingenieurswetenschappen

“Om collectief aan baanbrekend en praktijkgericht landbouwonderzoek te doen.” Zo stelt de Universiteit Gent zijn samenwerking met Bayer-Monsanto voor aan de wereld. Bayer-Monsanto financiert met een gift van "enkele tienduizenden euro's”. Klinkt mooi, ware het niet dat de Duits-Amerikaanse multinational om de haverklap in opspraak komt voor misbruik van wetenschappelijk onderzoek, sociale uitbuiting, milieuverontreiniging, schaden van de volksgezondheid, intimidatiepraktijken en politieke beïnvloeding. Een debat over ethiek aan de universiteit dringt zich op.[1]

In 2016 maakte Marc van Meirvenne, decaan van de faculteit bio-ingenieurswetenschappen, bekend dat de UGent met Bayer-Monsanto in zee ging. Dit in de vorm van een leerstoel: een samenwerkingsverband tussen de universiteit en de agro- en farmareus waarin het bedrijf onderzoeksvragen naar biodiversiteit en ecologische landbouw sponsort, die dan door de universiteit verder uitgewerkt worden. Bayer-Monsanto maakt er geen geheim van dat ze de verworven kennis en technieken niet te willen inzetten voor het openbaar goed maar voor privé-winstbejag. Daardoor zijn we sceptisch wanneer UGent-professoren de naam van onze universiteit inzetten in de media om voor Bayer-Monsanto de kastanjes uit het vuur te halen. We zien problemen op drie niveaus: Bayer-Monsanto’s agressieve onderwerping van kleine boeren en natuur, haar winstgevende promotie van de “waarschijnlijk kankerverwekkende” onkruidverdelger Roundup®[2] en haar cynische ondermijning van democratische en wetenschappelijke apparaten.  

De vermarkting van de aarde

Bayer-Monsanto, dat tot voor kort als twee aparte ondernemingen door het leven ging, voert een zeer harde politiek jegens boeren wereldwijd. Monsanto steekt veel tijd en geld in het beschermen van haar intellectuele eigendom en springt hier veel radicaler mee om dan gewoon is. Monsanto heeft niet alleen het patent op de zaden die het verkoopt, maar ook op de genetische identiteit ervan. Boeren die hun zaaigoed gebruiken moeten zich ertoe verbinden elke zaadpartij maar voor één generatie te gebruiken en de vruchten te verkopen of te vernietigen; herplanten ze de zaden die bij de nieuwe generatie vrijkomen, lopen ze het risico aangepakt te worden door het legertje inspecteurs en advocaten dat Monsanto hiervoor achter de hand houdt. Ook wie dit niet doet, kan door de ‘genenpolitie’ lastiggevallen worden: schuldig of niet, een rechtszaak winnen tegen Monsanto kan de gewone sterveling niet.[3]

In het globale zuiden neemt deze strijd schrikbarende proporties aan. Door wereldwijd bedrijven op te kopen heeft Monsanto in vele gebieden een quasi-monopolie bereikt op de zaadmarkt. Zo beschikt het bedrijf over de zaden van de volledige katoenproductie van India, een land met meer dan een miljard inwoners.[4] De boeren zien zich gedwongen hun zaaigoed bij hen te kopen tegen zwaar opgeblazen prijzen, waarbij men ook nog de verplichte aankoop van herbi- en pesticiden moet rekenen. De meeste van Monsanto’s genetisch gemanipuleerde zaden kunnen uitsluitend met Roundup® behandeld worden, en niet met goedkopere alternatieven.[5] Wie stelt zich geen vragen bij het feit dat jaarlijks meer dan 15.000 Indiase katoenboeren zelfmoord plegen, opgezadeld met torenhoge schulden en slabakkende productiviteit,[6] terwijl de winsten van Monsanto India tussen 2010 en 2017 stegen van $7,5 miljoen naar $20 miljoen?[7] Aandeelhouders dwingen hun privaat profijt af, ten koste van de levensvoorwaarden van miljoenen boeren.

Roundup®: heimelijke doder?

Vlnr. Head Crop Science Bayer Benelux Carsten Dauters en prof. Marc Van Meirvenne decaan faculteit Bio ingenieurswetenschappen

Ten tweede zijn naast de verkoopstrategie ook de producten van Bayer-Monsanto zelf niet onbesproken. Roundup®, de meest gebruikte onkruidverdelger ter wereld en een noodzakelijk supplement bij Bayer-Monsanto’s genetisch gemanipuleerd zaaigoed, haalt regelmatig het wereldnieuws door wetenschappers die aan de alarmbel trekken. De Canadese wetenschapper Deborah Kurrasch merkte op dat er maar zeer weinig studies gepubliceerd zijn omtrent de werking van glyfosaat, het actieve bestanddeel in Roundup®.[8] Het is nochtans zodanig wijdverspreid dat men maar met moeite voedsel kan vinden zonder glyfosaat in.[9] Wetenschappers observeerden dat het insectenbestand van natuurpercelen behandeld met Roundup® schrikbarend achteruit ging.[10] Dat kan verstrekkende gevolgen hebben voor de biodiversiteit op aarde, wat zich vandaag al uit in wat conservatiebioloog Benoit Fontaine  “catastrofaal” instortende insecten- en vogelcijfers noemt: in de laatste veertig jaar verdwenen op het Europese platteland 50% van de vogel- en meer dan 75% van de insectenpopulaties.[11]

Anderen benadrukken dat Roundup® uit meer bestaat dan glyfosaat: ook de “inerte” bestanddelen, die maar zelden onderzocht worden in onderzoeken die exclusief focussen op glyfosaat, zouden een gezondheidsrisico kunnen vormen. Wetenschappers onderstrepen dat een direct verband tussen Roundup® en ziektes niet gestaafd kan worden en dat het veeleer gaat om factoren die ziekterisico’s versterken.[12] Desalniettemin lijkt meer voorzichtigheid wel geboden als het om voedsel gaat dat we dagelijks op mondiale schaal consumeren.

Bayer-Monsanto versus democratie en verantwoording

Ten slotte stellen we ons vragen bij de verhouding tussen Bayer-Monsanto en de politieke apparaten die er het algemeen belang tegenover dienen te stellen. De draaideurpolitiek die Bayer-Monsanto bestuurders in openbare posities binnensmokkelt, en vice versa, ondermijnt de geloofwaardigheid van beide instituten. Vanity Fair publiceerde een waslijst van figuren die heen en weer springen, gaande van juristen tot een rechter in het Amerikaans Federaal Hooggerechtshof en minister van defensie Donald Rumsfeld.[13] Als de grens tussen overheid en business vervaagt, bij wie ligt dan de verantwoordelijkheid om te garanderen dat Bayer-Monsanto’s producten veilig zijn? Voor Monsanto is het duidelijk: “Monsanto should not have to vouchsafe the safety of biotech food [...] our interest is in selling as much of it as possible. Assuring its safety is the F.D.A.'s job.”[14] Voor de Food and Drug Administration, het orgaan dat in de VS een oogje in het zeil houdt, bestaat er even weinig twijfel: “Ultimately, it is the food producer who is responsible for assuring safety”.[15] Op wie moet de consument dan nog rekenen?

“[Monsanto] had the data first, then they manipulated how they were going to look at that data, to come up with the conclusion they wanted” Gerson H. Smoger, Physicians for Human Rights[16]

Ook de wetenschappelijke gemeenschap lijkt last te ondervinden van de lange arm van Bayer-Monsanto. Een onderzoeker die in het openbaar Monsanto’s genetisch gemanipuleerde organismen (GMO’s) bekritiseerde, werd op staande voet ontslagen.[17] Wetenschappers van Health Canada, het departement verantwoordelijk voor de openbare gezondheid, werd een aanbod van 1 à 2 miljoen dollar gedaan eens bleek dat ze van plan waren Monsanto’s koehormoon te verbieden wegens schadelijk voor de mens. Later berichtte dokter Margaret Haydon dat kritisch onderzoek naar de data die het bedrijf zelf aanbood gestolen werd of gewoon verdween.[18] In de VS en Frankrijk schrapte de multinational pas na een proces het label “biologisch afbreekbaar”, dat voorheen op elke container Roundup® stond. Daarbij moet je maar eens proberen op het internet kritische info over Bayer-Monsanto te vinden: keer op keer is de eerste aangeboden link een reclameboodschap die door de multinational bij Google gekocht is. In plaats van in dialoog te gaan, probeert het bedrijf kritiek systematisch te verdoezelen.

Wanneer UGent- professoren als Pieter Spanoghe en Dirk Inzé op basis van twijfelachtige argumenten Bayer-Monsanto bij warm en koud verdedigen, kunnen we niet anders dan parallellen zien met hoe Monsanto al jaren wetenschappers van over de hele wereld voor haar kar spant, ten koste van het vrij en wetenschappelijk onderzoek. Wat moet men anders maken van een uitspraak van professor Inzé dat “[G]lyfosaat op zichzelf onschuldig [is]. In grote hoeveelheden is het toxisch, maar als je twintig liter water drinkt, ga je ook dood”.[19]

Transparantie en ethiek

Dat onze universiteit in zee gaat met een bedrijf als Bayer-Monsanto, doet dus veel vragen rijzen. Helaas blijven die vragen onbeantwoord. De studentenvertegenwoordigers van de faculteit bio-ingenieurs of de vakbond van de UGent beschikken niet over de documenten die de details van deze samenwerking bevatten. De waas van geheimzinnigheid waarin deze affaire gehuld is, maakt de roep naar meer transparantie en ethiek aan de universiteit alleen maar prangender. Niets minder dan de integriteit van de UGent staat op het spel. De uitspraak van rector Vandewalle dat hij “enige beleidsvrijheid” wil vrijwaren van “extra regels of adviezen” zoals een doortastende ethische commissie, stemt in dat opzicht niet optimistisch.

0
Gemiddeld: 5 (1 stem)

Reacties

Bericht: 
Alle relaties met dit misdadige bedrijf zouden verbroken moeten worden.

Reactie toevoegen