Opinie: "Durven we verder te kijken dan de cijfers?"

De opschorting van Slavistiek aan de KULeuven

11 december 2013, de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte aan de Universiteit Gent beslist om enkele afstudeerrichtingen Slavistiek, namelijk Pools en Tsjechisch, te schrappen - huidige studenten kunnen wel hun opleiding afwerken. In de media geeft de faculteit toe dat het huidige financieringsmodel hen parten speelt. Door een gebrek aan middelen moeten er nu eenmaal keuzes gemaakt worden.

Torfs en De Paepe

Door zo’n beleidsmatige keuze, een Zuid-Oost-Europese focus, beperkt de opleiding Oost-Europese talen en culturen haar aangeboden pakket tot Russisch, Sloveens, Kroatisch/Servisch en Bulgaars - zonder Tsjechisch en Pools. Geen nood, geen paniek. De UGent maakte al formele afspraken met die andere Alma Mater, de KU Leuven. Tsjechisch wordt van de kaart geveegd, maar toekomstige studenten kunnen de Poolse taal en de cultuur nog steeds bestuderen in Leuven. Opgelucht ademhalen.

Mediastorm aan de KU Leuven

20 December 2016, drie jaar later, ook de KU Leuven staat voor een moeilijke opgave. De opleiding Slavistiek wordt er volledig opgedoekt. Een mediastorm volgt. Professoren, studenten en alumni vragen zich af waarom je zo’n maatschappelijke relevante richting de rug zou toekeren. Vorige week vroeg de New York Times nog om meer begrip op te brengen voor die niet zo verre maar toch onbekende regio, Oost-Europa. De Letterenfaculteit van de KU Leuven tekent viaVeto op dat het voor deze inhoudelijke argumenten de ogen niet sluit, maar het probleem schuilt volgens hen in het feit dat de opleiding bij toekomstige studenten niet in trek is. Toch laten verschillende mediakanalen en stemmen waaronder Rik Torfs, de rector van KU Leuven, doorschemeren dat het financiële aspect meer doorweegt dan op het eerste gezicht lijkt.

Exit Pools …

De laatste dagen is er - terecht - veel gecommuniceerd over een gebrek aan communicatie. Een aantal zaken blijven in deze hele affaire immers onderbelicht. Zo kan Pools als unieke afstudeerrichting aan geen enkele Vlaamse universiteit meer gevolgd worden. De opleidingen Russisch en Pools worden bovendien op twee manieren uit elkaar getrokken. Enerzijds zullen de opleiding Russisch en Pools die deel uitmaken van Slavistiek niet meer parallel bestudeerd kunnen worden. Slavistiek wordt namelijk als geheel afgeschaft, bijgevolg verkassen de opleidingen Pools en Russisch naar de KU Leuvencampussen in Brussel en Antwerpen, elk op hun eilandje. Anderzijds sust men de studenten met het feit dat de Poolse en Russische talen en hun literatuur en geschiedenis zogezegd geïmplementeerd worden in andere opleidingen, namelijk Geschiedenis, de master Culturele Studies, Taal- en Letterkunde en Toegepaste Taalkunde. De opleiding Toegepaste Taalkunde, goeie opleiding maar ander profiel, zou zelfs de Poolse taal binnen de Brusselse campus van KUL verder uitbouwen. Dat de opleiding Slavistiek juist uniek is door de kruisbestuiving van een Slavische taal, diens geschiedenis en cultuur wordt daarbij vergeten. Eoos, studentenkring Taal-en Regiostudies KU Leuven liet dat ook al weten. Studenten die taal- en regio-experts willen worden omtrent één van de grootste lidstaten van de Europese unie, kunnen dus niet meer in Vlaanderen terecht.

… Exit duizend-en-eenrichtingen

Deze hele affaire is geen unicum. Aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte (UGent) komt van tijd tot tijd een richting onder vuur te liggen. In het verleden mochten Afrikanistiek (in 2012) en Arabistiek (in 2016) er bijna aan geloven. Mede door protest van de toenmalige studenten die in overleg traden met de faculteit, werden deze essentiële richtingen behouden. De basisopleidingen Hebreeuws, Vergelijkende Cultuurwetenschappen, Theaterwetenschappen, Nieuwgrieks, Mesopotamië binnen Oosterse Talen en Culturen, vervolgopleidingen zoals American Studies en Interdisciplinary Linguistics uit Advanced Studies in Linguistics en schakel- en voorbereidingsprogramma’s in de Stedenbouw en Ruimtelijke Planning hadden minder geluk. Ze sneuvelden in de loop der jaren ongeacht hun grote studentenpopulatie. Uit de vele reacties, zowel gisteren als vandaag, blijkt dat academici, journalisten en sympathisanten beseffen dat het verdwijnen van zulke richtingen een verarming inhoudt van het Vlaamse - maar ook Europese en mondiale - onderwijslandschap.


Moraal van het verhaal: onderfinanciering

We moeten echter oppassen dat we onze pijlen niet in de wilde weg schieten. In plaats van ons enkel te richten op de faculteiten die zogezegd gedoemd zijn om deze vergaande keuzes te maken, mag de onderliggende reden niet uit de oog verloren worden: de jarenlange onderfinanciering van het Vlaamse (hoger) onderwijs. Universiteiten en bijgevolg faculteiten raken financieel uitgeput; ze kampen met een historisch minimum qua financiering. Dat gebrek aan middelen komt de gemiddelde student niet altijd ter ore totdat er eens een uitspatting plaatsvindt, zoals de afschaffing van een kleine richting.


+ rationalisering

"De opschorting van kleine richtingen is vaak hetgeen waarin een onderfinancierings- en rationaliseringsbeleid uitmondt"

De opschorting van kleine richtingen is vaak hetgeen waar een onderfinancierings- en rationaliseringsbeleid in uitmondt. Door de hoogtijvierende rationalisering voegt de Vlaamse Overheid in samenspraak met de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) en de Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA) al jarenlang vakken samen, doceren proffen aan verschillende instellingen en worden er tal van opleidingen aan verschillende instellingen herleid tot een interuniversitaire opleiding of een associatie. Die maatregelen klinken op het eerste gezicht nog vrij positief, maar rationalisering gaat nog verder. Kleine richtingen moeten zich volgens die visie steeds meer en meer verdedigen. In het Vlaamse financieringsmodel is een hogeronderwijsinstelling voor zijn middelen onder andere afhankelijk van het aantal generatiestudenten dat hij  binnenhaalt. Een opleiding met een laag aantal studenten moet nog steeds voorzien in het nodige personeel waardoor ze ‘economisch’ niet  ‘efficiënt’ is voor zo’n faculteit.


+ efficiëntiedenken = verarming van het onderwijslandschap

Hoewel onderfinanciering en rationalisering niet per se synoniemen zijn, leunen ze gevaarlijk dicht tegen elkaar aan en schrijven ze zich in dezelfde economische logica in, namelijk een efficiënte invulling van onderwijs die ‘inspeelt op de maatschappelijke vraag’. De vraag rijst echter: wat is efficiëntie?  Als efficiëntie staat voor zo weinig mogelijk werkingsmiddelen die het best geïnvesteerd worden in opleidingen die volledig in teken staan van een populair beroep, heeft de universiteit en de Vlaamse overheid inderdaad baat bij zo’n laag mogelijk aantal richtingen in het Vlaamse onderwijslandschap. Dat is slechts een economische efficiëntie die gericht is op korte termijn, maar geen efficiëntie die studenten noch de maatschappij ten goede komt.


Nood aan civilisatie in Trumptijden

Het wordt tijd dat we loskoppelen van deze economische efficiëntie en inzien dat in een geciviliseerde samenleving de mens verbruiksartikelen mag bezitten, maar er zelf geen mag zijn. Rijkdom in een geciviliseerde maatschappij wordt immers niet ontsproten aan materiële welvaart, maar aan niet-meetbare zaken zoals kunst en een fatsoenlijk dialogerende samenleving met respect voor intermenselijke relaties. Linguïst en politiek denker Noam Chomsky stelt dat zelfs het moderne, industriële tijdperk - het negentiende-eeuwse Dickensiaanse Engeland en de Verenigde Staten - dat besefte. De werkende klasse die hard zwoegde en getransformeerd werd tot een object in productiesystemen, had tegelijkertijd toegang tot cultuur die ze als ware emancipatie beschouwde.


Gebruik je verbeelding!

De kracht van humane wetenschappen ligt dan ook in het feit dat ze kritisch en abstract denken aanwakkert opdat democratisch burgerschap ontwikkeld wordt. Disciplines als literatuur, kunst, filosofie, politicologie, archeologie en geschiedenis vergroten namelijk wat de hedendaagse filosofe Martha Nussbaumsympathetic imagination’ noemt: door tal van taal- en cultuurdisciplines wordt namelijk het inlevingsvermogen in de ander geprikkeld, bewustgemaakt en losgekomen van constructies als instituut, sociale klasse, gender, etniciteit en natie.


Amalgaam aan mogelijkheden

De 21e-eeuwse maatschappij heeft met andere woorden geen nood aan dertien in een dozijn jongeren die allemaal hetzelfde studeren, maar aan een afwisselende explosie in manieren van denken, spreken en schrijven, doorspekt van een diepgaande kennis van zaken. Deze turbulente en voortdurend veranderende samenleving heeft behoefte aan experten die zowel de nieuwste technologische snufjes op de markt brengen als aan experten die weet hebben van multidisciplinaire kennis over andere regio's en culturen zoals Oost-Europa.

Een rationalisering en bijgevolg een verschraling van het Vlaamse onderwijslandschap kan de nodige rijkdom in kennis niet garanderen. Om armoede in het onderwijs tegen te gaan, moet ten eerste worden belet dat faculteiten gedwongen worden om zulke beleidskeuzes te maken uit financiële nood. Ten tweede moet men durven verder kijken en durven erkennen dat richtingen zoals Slavistiek een meerwaarde hebben. Een meerwaarde die niet valt uit te drukken in economische cijfers of aantal studenten.

Auteurs Julie Somers, masterstudent Neerlandistiek en studentenvertegenwoordiger in de Onderwijsraad (UGent) en Sarah Van Acker, masterstudent Geschiedenis en studentenvertegenwoordiger in de Raad van Bestuur (UGent), maken allebei deel uit van de facultaire studentenraad Letteren en Wijsbegeerte van de UGent (StuArt).  

0
Gemiddeld: 5 (1 stem)

Reacties

Bericht: 
1. Belangrijke voetnoot: Nieuwgrieks en Theaterwetenschappen worden deels geïmplementeerd in opleidingen Kunstwetenschappen en Taal-en Letterkunde: Grieks. 2. * Pools taal

Bericht: 
Kan de eerste alinea niet vetgedrukt verschijnen? En kan in de alinea Exit Pools de zin 'er wordt nu aan geen enkele Vlaamse universiteit nog Pools...' aangepast worden tot Pools als taal- en regiostudie? Bedankt.

Reactie toevoegen