Eredoctoraat Hernando de Soto blijft gemoederen verhitten

Hernando de Soto

Op 23 maart blaast de UGent 201 kaarsjes uit. Op de daartoe voorziene Dies Natalis-viering worden niet enkel de universiteit en de universitaire gemeenschap zelf, maar ook enkele externen in de bloemetjes gezet. Door het uitreiken van eredoctoraten erkent de universiteit de maatschappelijke of wetenschappelijke verdiensten van de ontvanger. Toch loopt dit niet altijd van een leien dakje. Ook dit jaar ontstond er ophef, ditmaal over het facultair eredoctoraat dat uitgereikt zal worden aan econoom Hernando de Soto, voorgedragen vanuit de Faculteit Recht en Criminologie.

De heisa

In hun open brief ‘De econoom van de rampspoed’, verschenen in De Standaard, stellen studenten Politieke Wetenschappen Alexander Aerts, Wout Bonroy en Gilles Van Loocke, samen met Eva Willems en Hanne Cottyn, twee academici verbonden aan de vakgroep Geschiedenis, dat Hernando de Soto dit eredoctoraat niet verdient.

"Dit is niet te rijmen met de democratische waarden die de UGent hoog in het vaandel draagt"

De schrijvers hekelen onder andere de gevolgen van de omzetting van de Soto’s theorieën in de praktijk. Over het project in zijn vaderland, Peru, schrijven ze dat de bestaande ongelijkheid en de ontbossing van het Amazonewoud er als gevolg toenamen. Daarnaast stellen de schrijvers van de brief ook dat de Soto een van de belangrijkste figuren was achter het beleid van Peruaans president Alberto Fujimori, die in 2009 tot 25 jaar celstraf is veroordeeld voor misdaden tegen de mensheid. “Niet te rijmen met de democratische waarden die de UGent hoog in het vaandel draagt”, aldus de auteurs.

In de brief wordt niet enkel gevraagd om het eredoctoraat van de Soto te herzien, maar ook om toekomstige eredoctoraten strenger te toetsen aan de ethische en sociale normen die de universiteit zichzelf oplegt. De brief is mee ondertekend door tien andere studenten en dertig academici, waaronder professoren Sami Zemni (vakgroep Conflict en Ontwikkeling) en Jan Dumolyn (vakgroep Geschiedenis). Ondertussen woedt de discussie ook op het internet: op de Nederlandstalige wikipediapagina over de Soto voegde een anonieme auteur eerder deze week een extra ondertiteltje 'controverse' toe.

Alberto Fujimori

Professor Annelies Wylleman, die de Soto formeel heeft voorgedragen als kandidaat voor het facultair eredoctoraat, zegt zich zelf nog de burgeroorlog in Peru te herinneren. Peru was toen een uiterst gevaarlijk land. "In de beginjaren 90 zag je drie strekkingen. Die van de zittende president, die van de oligarchen en als derde die van Fujimori. Als een soort Emmanuel Macron met zijn partij En Marche! wilde Fujimori een alternatieve stem zijn in het debat. Hij baseerde zich ondermeer op de ideeën van de Soto uit het boek 'The Other Path'." Wylleman geeft mee dat de Soto op 28 januari 1992 formeel zijn ontslag als adviseur van Fujimori indiende, toen diens bewind omsloeg in corruptie en nog voor Fujimori in april '92 een staatsgreep pleegde en het parlement naar huis stuurde. 

De aanloop

De Faculteitsraad van de Faculteit Recht en Criminologie besloot al op 8 november om het facultair eredoctoraat uit te reiken aan de Soto. "Hij heeft een bijzonder grote rol gespeeld in de juridische omkadering van de economieën in de Derde Wereld", motiveert de Raad. "Door zijn werk en inzet kreeg het recht een prominente plaats bij de hefbomen tot de sociale ontwikkeling van de armen in deze wereld: een goed geordend en transparant eigendomssysteem, ingebed in een systeem waar de rule of law geldt, is sociaal en economisch gezien cruciaal voor welvaart en welzijn." Wylleman noemt zijn denkwerk en de implementatie ervan een eyeopener voor velen: "We hebben in het Westen een vrij uitgewerkt eigendomssysteem voor onroerende goederen sinds de hervorming van ons privaatrecht na de Franse Revolutie. Deze basis is nodig om gemene delen te financieren. Op wereldvlak moet hier echter nog aandacht aan besteed worden. Ook bij ons is er trouwens nog veel werk, gezien de problemen rond onze weinig transparante eigendomssystemen voor roerende goederen." Wylleman stelt dat zo'n formeel eigendomssysteem econometrisch invloed heeft op de welvaart en dat dit interessant is voor ingenieurs, economen, juristen etc. Toch benadrukt ze dat de theorieën van de Soto niet alleen zaligmakend zijn en dat we altijd kritisch moeten blijven. 

"Een goed geordend eigendomssysteem is sociaal en economisch cruciaal voor welvaart en welzijn"

Op de Faculteitsraad waar de Faculteit Recht en Criminologie zou beslechten welke kandidaat zij zouden voordragen voor het facultair eredoctoraat werd het erg nipt. Na een afvalrace, waar onder andere Allan Rosas (voorgedragen door professor Inge Govaere), Michèle Coninsx (voorgedragen door professor Gert Vermeulen) en Otto Czucz (voorgedragen door professor Yves Jorens) het onderspit moesten delven, bleven er twee kandidaten over: Jean-Louis Halpérin (voorgedragen door professor Dirk Heirbaut) en Hernando de Soto. De Soto haalde het met één stem verschil van Halpérin, die acht stemmen achter zijn naam mocht noteren. Grote afwezige op de Faculteitsraad was professor Wylleman zelf. Omdat ze zich onmogelijk nog vrij kon maken, heeft ze de leden van de Faculteitsraad vooraf geïnformeerd en werd haar kandidaat op haar verzoek aan de leden van de raad voorgesteld door professor-emeritus Boudewijn Bouckaert. Bouckaert verkondigde achteraf naar verluidt blij dat "zijn kandidaat" het had gehaald. Wylleman bevestigt dat ze een gemeenschappelijke interesse toonden in het werk van de Soto. Omdat ze aan de faculteit heel wat taken vervult binnen een 30%-ZAP-mandaat en het naast haar werk als hoogleraar druk heeft met onder andere haar werk als notaris, heeft ze praktische ondersteuning gevraagd aan Bouckaert. "Ideologisch zijn we niet verwant, maar we kunnen met respect voor elkaars ideeën met elkaar debatteren. Dat is het mooie aan het pluralisme van de UGent. Iedereen mag denken voor zichzelf en hoort hierbij respect te hebben voor andermans ideeën."

"Ik zou de voordracht niet gedaan hebben mocht het totaal niet aanvaardbaar zijn"

Een insider zegt dat veel leden zijn afgegaan op het dossier rond de Soto, zonder te beseffen dat er enkele serieuze dingen in ontbraken. Het enige punt van discussie op dat moment was dat de Soto een econoom was en geen jurist. "Mocht hij een jurist zijn, en mochten de leden in de Faculteitsraad beseft hebben wie hij eigenlijk is, had hij nooit zoveel stemmen gehaald", klinkt het nog. Wylleman ontkent dat er bewust zaken uit het dossier weggelaten zijn en geeft toe dat ze er misschien te snel vanuit ging dat iedereen zijn achtergrond zou kennen. "Maar ik zou de voordracht niet gedaan hebben mocht het totaal niet aanvaardbaar zijn", benadrukt ze. "Als ik had geweten dat dit zou gebeuren, had ik dat meteen op voorhand verduidelijkt."

De reacties

Het rectoraat erkent de kritiek op de Soto, maar is niet van plan om de beslissing het eredoctoraat aan hem toe te kennen om te keren. "De uitreiking van een eredoctoraat in de menswetenschappen is vatbaar voor controverse. Dat geldt des te meer wanneer de kandidaat niet alleen actief is op de onderzoeksscène maar op basis van zijn onderzoek ook sociaal-politieke strategieën uitwerkte die vervolgens in concreet beleid werden omgezet. Menswetenschappers die op die manier hun nek uitsteken, stellen zich onvermijdelijk bloot aan kritiek", klinkt het bij de UGent. "Dat is met Hernando de Soto niet anders. Maar dat er naast lof ook kritiek is op het werk van de Soto, is geen argument om hem geen eredoctoraat toe te kennen. We zijn een universiteit, we moedigen elk tegensprekelijk debat aan. Indien de kritische geluiden omtrent het onderzoek van een kandidaat een argument zou zijn om geen eredoctoraat uit te reiken of erger nog, een eredoctoraat in te trekken, dan zou dit haaks staan op ons credo 'Durf Denken'."

"Dat er naast lof ook kritiek is, is geen argument om hem geen eredoctoraat toe te kennen"

Uitreiking institutioneel eredoctoraat aan Angela Merkel

Het is inderdaad niet de eerste keer dat een eredoctoraat gecontesteerd wordt. Zo uitte Dries Van Langenhove, studentenvertegenwoordiger in de Raad van Bestuur van de UGent, vorig jaar nog ongenoegen nadat de universiteit een institutioneel eredoctoraat uitreikte aan Duits bondskanselier Angela Merkel. Verder van huis ijverden studenten aan de VUB in december voor de intrekking van het eredoctoraat van Aung San Suu Kyi, regeringsleider uit Myanmar, na de etnische zuiveringen op de Rohingya-minderheden.

& other stories

Voor wie benieuwd is geworden naar hoe besloten wordt wie zo’n eredoctoraat krijgt geven wij graag nog de procedure mee. Voor facultaire eredoctoraten mogen professoren kandidaten voordragen in hun Faculteitsraad. Elk jaar krijgen andere faculteiten deze eer via een beurtrol. De kandidaat die op de Faculteitsraad het meeste stemmen achter zich krijgt, wordt doorgegeven aan het Bestuurscollege, waarna het Bestuurscollege dit al dan niet bekrachtigt. Zo werd het voorstel om een eredoctoraat uit te reiken aan de Soto unaniem goedgekeurd op het Bestuurscollege van 15 december 2017. Het institutioneel eredoctoraat wordt normaliter voorgedragen door de rector en wederom goed- of afgekeurd in het Bestuurscollege. In 2013 mocht de Gentse Studentenraad echter uitzonderlijk een voorstel doen, op uitnodiging van rector Paul Van Cauwenberge. De studenten kozen voor Oegandees holebirechtenactivist Frank Mugisha.