Antidepressiva: een kuur van lange duur?

België is een ongelukkig land: we hebben hoge zelfmoordcijfers en het weer is vaak kut. We zitten met meer dan 100.000 langdurige burn-outs en depressies. Dit proberen we soms op te lossen met antidepressiva: een miljoen belgen slikken het. Maar gebruiken ze het juist? Een depressie is een ziekte en zou ook zo behandeld moeten worden. Er is niemand die vreemd opkijkt wanneer iemand een Dafalgan neemt tegen de hoofdpijn, dus waarom doen ze dat wel als het om een antidepressivum gaat? De ellenlange wachtlijsten door een nijpend tekort aan psychologische hulp dragen mee bij tot een zwijgcultuur rond dit thema.

De behandeling met antidepressiva werkt wel. Mensen voelen zich vaak beter wanneer deze stoffen hun hersenen wat stutten. Ze werken het best in combinatie met therapie en de juiste context. Na het aanslaan van sommige medicatie, wordt die best nog zes maanden lang doorgenomen, maar ook niet veel langer. Het toegevoegde effect zou dan immers nihil zijn. Stoppen met de behandeling is echter zeer moeilijk. Vaak is het niet zeker of terugkerende symptomen te wijten zijn aan ontwenningsverschijnselen of een hervalling in de depressie. Onderzoekster Ellen Van Leeuwen (UGent) merkt op dat dit een probleem is waar tot dusver zelden onderzoek naar werd gedaan. Van Leeuwen deed haar doctoraatsonderzoek over het beëindigen van een antidepressivakuur. Door het gebrek aan research over stoppen met antidepressiva zijn de meeste patiënten, en artsen, onvoldoende geïnformeerd over het correcte stappenplan. Vier op de tien patiënten nemen zelfs decennialang antidepressiva. Echter, evaluering met een goede opvolging van de kuur ontbreekt. Daarnaast is het ook niet algemeen bekend dat de kans op nevenwerkingen groter wordt naarmate de periode van inname langer is.

Kan je geluk voorschrijven?

Antidepressiva zijn in ons land niet vrij te verkrijgen. Enkel een huisdokter of een psychiater mag een kuur starten en je antidepressiva voorschrijven. Bij psychologen ontbreekt de medische vooropleiding om medicatie te mogen aanbieden. De stap naar medicatie wordt bijgevolg niet snel gezet. Overigens volstaat bij de meeste patiënten psychologische hulp. Is dat niet het geval, dan kunnen antidepressiva – mits correct gebruik – een oplossing betekenen. 

Een antidepressivakuur wordt opgedeeld in verschillende fases. Je begint meestal met een lage dosis die langzaam wordt verhoogd tot je aan de gewenste hoeveelheid komt. Hierna kan je bepaalde medicatie tot zes maanden lang innemen. Na deze periode neemt het werkzame effect af en hoor je de kuur af te bouwen.

Hoe stop je met een kuur?

Het stoppen met antidepressiva is geen evidente zaak. Veel patiënten nemen de medicatie veel langer dan goed is omdat ze angst hebben terug te vallen in de donkere gedachten die ze hadden vóór de behandeling. Bij het nemen van antidepressiva op lange termijn worden de gebruikers er afhankelijk van. Dat wil niet zeggen dat er een verslaving ontstaat, maar de patiënten voelen zich vaak zwak en denken dat ze de pillen nodig hebben, waardoor stoppen niet eenvoudig is. Ellen Van Leeuwen getuigt: "Ze zien hun eigen kracht niet. Ze denken dat het antidepressivum alles doet. 'Ik heb dat antidepressivum nodig', denkt de patiënt. Zo start een spiraal van angst bij gebruiker en arts."

"Patiënten zien hun eigen kracht niet. Ze denken dat het dat antidepressivum alles doet" – Ellen Van Leeuwen

Doktersdruk?

Als arts is het niet eenvoudig om een antidepressivakuur een halt toe te roepen. Soms wisselen patiënten van huisdokter als de vorige arts de kuur wou stopzetten. Dat is iets wat artsen te allen tijde willen vermijden. Antidepressiva hebben ook minder zichtbare bijwerkingen, waardoor er minder snel reden wordt gezien om de kuur stop te zetten.

"'Ik heb dat antidepressivum nodig', denkt de patiënt. Zo start een spiraal van angst bij gebruiker en arts" – Ellen Van Leeuwen 

Een studente (20) getuigt: "Ik weet, eerlijk gezegd, niet meer wanneer ik begon met het nemen van antidepressiva. Ik heb ondertussen al verschillende gefaalde ervaringen gehad met psychologen, dus momenteel is mijn medicatie de enige hulp. De kuur wordt ook niet goed opgevolgd. Wanneer mijn medicatie op is, ga ik naar mijn huisarts en die schrijft nieuwe voor zonder door te vragen. Zelf praat ik er zonder problemen over, maar ik ken meerdere mensen die het een evidentie vinden om hierover te zwijgen omdat het nu eenmaal altijd zo is geweest."

Het gebruik en het stopzetten van het gebruik van antidepressiva heeft duidelijk meer aandacht nodig. Het is belangrijk dat patiënten beseffen dat zij degenen zijn die het meeste doen. Het is perfect mogelijk om de kuur op een veilige manier af te bouwen en verder te gaan zonder de negatieve neveneffecten van de medicatie te ervaren.