Landen die nooit gekoloniseerd werden

Disclaimer: met 'buitenlandse mogenheid' worden niet alleen Europese mogendheden bedoeld. Ook Japan vergaarde in de 19e en 20e eeuw veel kolonies. In dit artikel nemen we twee van de acht extra onder de loep.

Thailand, dat tot de Tweede Wereldoorlog nog Siam heette, werd nooit gekoloniseerd, maar moest wel veel territorium afstaan in zijn geschiedenis. De Fransen en de Britten, die in de 19e eeuw gebieden in Zuidoost-Azië aan hun koloniale rijk toevoegden, begonnen ook Siam te infiltreren vastlegden. Zo werden Cambodja en Laos, die toen bij Siam hoorden, bij de Franse kolonie Indochina gevoegd en moest het in het Westen en in het Zuiden heel wat gebieden afstaan aan de Britse kolonie Burma, die vandaag Myanmar heet, en de Britse koloniale bezittingen op het schiereiland Malakka.

Hoe slaagden ze erin nooit veroverd te worden?

Hoe slaagden ze erin nooit veroverd te worden? Er zijn twee belangrijke redenen. Ten eerste moet je erkennen dat ze dat niet helemaal in eigen handen hadden. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hadden er baat bij dat Siam onafhankelijk bleef. Het land kon als bufferstaat tussen de twee rijken fungeren. Dat werd ook onrechtstreeks in een overeenkomst tussen de Britten en de Fransen gegoten in 1896 waarin ze, niet alleen de grenzen tussen hun kolonies in het gebied, maar ook afspraken om Siam niet verder te infiltreren. Het land had zelf ook meerdere verdragen met Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk en wist de twee zo tegen elkaar uit te spelen. Als een van de twee landen iets in Siam zou ondernemen dat tegen de belangen van het andere land ingaat, zou het direct reageren.

Een andere reden vinden we bij twee koningen van Siam, Rama IV en zijn zoon Chulalongkorn. Zij moderniseerden Siam naar Europees model om aan te tonen dat het een 'beschaafde' natie was. Kolonisatie werd door de Europeanen ook gezien als een vorm van beschaving brengen. Rama IV en zijn zoon wisten dus dat ze zich moesten aanpassen om te overleven. En dat uitte zich als een nieuw politiek systeem naar Europees model, Europese architectuur, kleding, auto's … werden ingevoerd. De koninklijke familie stuurde haar zonen naar Europese scholen en ging op diner bij elke Europese koninklijke familie. Een heleboel maatregelen om aan te tonen dat Siam een modern land was. En uiteindelijk wierp dat zijn vruchten af.

Eindigen doen we met Perzië, nu ongeveer het huidige Iran, dat aanvankelijk een gelijkaardig verhaal als Siam kende. Met het Ottomaanse Rijk in het Westen, Rusland in het Noorden en het Verenigd Koninkrijk (via hun Indische kolonie) in het Oosten, zat Perzië in een ondankbare positie. En dit was niet zonder gevolgen. Het zijn die laatste twee mogendheden die via een reeks oorlogen in de 19e eeuw belangrijke gebieden van Perzië wisten af te snoepen. Perzië besefte dat ze niet gingen stoppen tot de regio volledig ingenomen was. Er zat nog maar één ding op: Rusland en het Verenigd Koninkrijk tegen elkaar uitspelen. Dat was niet zonder risico en de invloed van beide landen op Perzië nam toe.

In 1907 hielden de twee landen, die bondgenoten waren van elkaar, de Anglo-Russische Entente, waarin ze Perzië verdeelden in twee economische invloedssferen met een neutrale bufferzone in het midden. Het voordeel daarbij was dat geen van de twee landen de overhand kon nemen. Wanneer de Russen door de communistische revolutie in 1917 hun invloedssfeer lieten voor wat het was, lag voor de Britten de weg naar volledige economische hegemonie over de regio open. Met dit in het achterhoofd probeerden ze met de toenmalige leider van Perzië een verdrag af te sluiten dat van Perzië een Brits protectoraat maakte. Pas na veelvuldig protest van Frankrijk, de VS en de USSR, die het als een de facto kolonisatie van het land zagen, werden de plannen afgeblazen. Perzië, dat sinds 1935 de naam Iran draagt, bleef onafhankelijk, op de occupatie tijdens Wereldoorlog II na.