"Zelfdiscipline is nodig, maar moet ook begrensd worden"

Ga jij dit academiejaar écht de lessen beter bijhouden? Of ben je van plan vanaf morgen zeker altijd op tijd te gaan slapen? Goede voornemens maken is gemakkelijker dan ze volhouden. 

Psychologe Emelien Lauwerier is gespecialiseerd in gezond leven. Ze is werkzaam aan de faculteiten Psychologie en Pedagogische Wetenschappen, en Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen. 

Nieuwe gewoonten aanleren is moeilijk, zo blijkt uit wereldwijd onderzoek. Maar waarom? 

"We zien vaak in reclamecampagnes: 'maak de juiste keuze' of 'gezond leven moet gesmeerd lopen', maar dat is niet zo eenvoudig. Het is niet louter 'een keuze'. Gedrag veranderen is moeilijk omdat het gaat over het doorbreken van gevestigde routines. Die moeten we vervangen door iets anders."

 

"Bovendien heeft gezond gedrag een aantal kenmerken die het echt moeilijk maken om het je eigen te maken. In veel gevallen is het ongezonde alternatief het makkelijkste, want je moet er minder inspanning voor doen. Een pakje friet gaan halen om de hoek is makkelijker dan boodschappen doen en een gezonde maaltijd koken. Het gaat vaak ook niet over eenmalig gedrag. Als je meer wilt bewegen, moet je dat meermaals per week doen. Je moet constant met dat gedrag bezig zijn en het lang volhouden. Het moet geïntegreerd worden in je dagelijkse leven."

"Het ongezonde alternatief is iets dat automatisch komt. Het gezonde vraagt aandacht en cognitieve inspanning"

Iets is een gewoonte als het bijna onbewust gebeurt. Hoe vaak moeten we handelingen herhalen tot ze een gewoonte worden? 

"Hoe lang het duurt om een gewoonte op te bouwen hangt af van wat die precies is. Er bestaan wel technieken die het makkelijker maken om het gedrag te integreren in je leven. Als je een goed voornemen hebt, wil je iets bereiken. Het probleem stelt zich bij de intention-behaviour gap of de kloof tussen het te bereiken doel en het gedrag. Het helpt heel wat om je doel heel concreet te maken met 'als/dan-plannen'. Als ik thuiskom van de les, dan trek ik mijn sportschoenen aan en ga ik vijf kilometer lopen. Die implementatie-intenties zorgen ervoor dat je je voornemen kunt automatiseren. De context roept een bepaald gedrag op, waardoor de kans groter wordt dat je het effectief doet. Het ongezonde alternatief is iets dat automatisch komt. Je moet daar geen moeite voor doen. Het gezonde vraagt aandacht en cognitieve inspanning."

Leerstof door het jaar heen bijhouden is misschien complexer dan dagelijks gaan lopen, omdat er veel andere factoren aan vasthangen, zoals sociaal leven, slaapgewoonten, enzovoort. Heb je tips voor studenten om goede voornemens vol te houden?

"Er zijn schema's die je helpen om goede gewoontes aan te houden zoals SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdsgebonden, red.) en WOOP (Wish, Outcome, Obstacle, Plan, red.). Het gaat er vooral om je doelen zo concreet mogelijk te maken."

"Nudges zijn ook een hulpmiddel. Ze dwingen je niet om dingen te doen, maar geven wel een lieflijk duwtje in de rug. Een voorbeeld hiervan zijn de stickers in de vorm van vliegjes in de urinoirs in Schiphol. Deze zorgen ervoor dat mensen properder en gerichter plassen. Je kan nudges ook bij jezelf toepassen. Dit kan aan de hand van quotes die je aanbrengt in je omgeving om je attent te maken op het doel dat je wil bereiken. Andere mensen kunnen ook een nudge zijn. Praten met anderen over wat je wil bereiken helpt, omdat zij een nudge kunnen zijn voor jou op moeilijke momenten."

Er wordt beweerd dat studenten slechter scoren en meer uitstellen. Waren zij vroeger dan beter in het aanleren van goede gewoontes?

"Het is een makkelijke verklaring om te stellen dat we als persoon minder doorzettingskracht hebben en ik denk zelf dat dit niet waar is. De omgeving maakt het ons moeilijk om gezond gedrag te stellen en het vol te houden. De context waarin je nu studeert, is heel uitdagend en verandert ten opzichte van vroeger. We leven in een maatschappij waarin er van alles op ons afkomt. Er zijn grenzen aan ons doorzettingsvermogen en we leven in een omgeving die echt enorm afleidend is."

"Mildheid voor onszelf is heel belangrijk."

De harde knip van Ben Weyts is terecht volgens sommigen, aangezien veel studenten vakken lang meedragen. Helpt zo'n knip om het vermeende tekort aan zelfdiscipline tegen te gaan? 

"Het is natuurlijk een heel harde maatregel. Ik geloof meer in een transformatie van ons onderwijssysteem zodat we de verwachtingen beter kunnen afstemmen op de mogelijkheden van studenten zelf. Het is een 'en-enverhaal'. Hoe kunnen we los van het individu zorgen dat het haalbaar blijft? Toen ik studeerde was er geen overspoeling van meldingen via digitale kanalen. Sociale media en blended onderwijs bestonden nog niet. De context is veranderd en hoewel deze innovaties veel goeds brengen, moeten we ook zorgen dat de belasting op de studenten niet hoger wordt."

De knip brengt alleszins een extra stressor met zich mee, waardoor studenten zichzelf nog meer regels opleggen. Brengt dat gevaren met zich mee?

"Je kan jezelf zware regels opleggen, maar die zijn vaak niet vol te houden. Mildheid voor onszelf is heel belangrijk. Het is een balans tussen moeten en mogen. Zelfdiscipline is nodig, maar moet ook begrensd worden." 

Nog geen stemmen

Reactie toevoegen