Alternative für Deutschland ontpopte zich in 2015 al van een single issue-partij tot populistische partij. Vorige maand leidden interne breuklijnen tot een herevaluatie. Partijvoorzitster Frauke Petry, die hoopte op een derde ommezwaai, moest wijken.
Adam, Petry en Lucke
Eind 2012 ontstond uit een coalitie van economen, journalisten en bedrijfsleiders, de zogenaamde Wahlalternative, waaruit begin 2013 AfD ontsproot. Hun doel: een kruistocht tegen de Eurozone. “In relatief korte tijd maakte de partij in 2015 de omslag naar een populistische partij met een rechts-radicale invulling”, vertelt prof. Kristof Steyvers (Universiteit Gent) ons. “De problematiek van vluchtelingen, asiel en migratie, alsook de wijzigende reactie van de Duitse regering hierop waren de katalysator van die omslag.”
Nein Mann!
Al sinds het ontstaan van AfD vallen verschillende groepen te onderscheiden binnen de partij: elke groep heeft haar eigen uiteenlopende doelen, en samen vormen ze wisselende coalities om de bovenhand binnen de partij te krijgen. Het veranderlijke karakter van de partij vindt dan ook zijn oorsprong in de samenstelling en de onderlinge verhoudingen van die groepen. Onder toenmalig partijvoorzitter Bernd Lucke bestond de partij vooral uit liberaal-conservatieve intellectuelen. De partij focuste toen vooral op economische en eurosceptische thema’s.
"Petry stond voor de verbreding"
In 2015 verenigden drie andere groepen binnen de partij zich tegen toenmalig voorzitter Lucke: de populisten onder Gauland en Meuthen, de ultranationalistische harde kern onder Poggenburg en Höcke en de mandaatzoekers onder Petry en haar echtgenoot Marcus Pretzell. Lucke en het leeuwendeel van diens entourage verlieten de partij om zich nadien te verenigen in LKR (Liberal-Konservative Reformer), waarna Petry het roer overnam. Onder Petry entte AfD zich onder meer op de vluchtelingenproblematiek. “Frauke Petry verpersoonlijkte de strijd rond de eerste omslag in de partij. Zij stond voor de verbreding richting populistisch-radicaal rechts”, stelt prof. Steyvers.
Ich will noch nicht gehen
“Maar de discussie blijft”, vervolgt professor Steyvers. “Hoe rechts kan je gaan in de Duitse politiek? Petry en de haren zijn behoorlijk radicaal, maar er zijn personen in de partij voor wie het gerust wat extremer mag.” Het is net die tweespalt die vorige maand voor discussie zorgde. Petry zette zich toen, met het oog op mogelijke coalities na de verkiezingen van 2017, af tegen uitgesproken racistische uitlatingen. Ultranationalist Höcke dreigde, tegen de zin van een aantal sterkhouders, uit de partij te worden gezet.
"Petry wilde de AfD richting centrum sturen, om zo Koalitionsfähig te worden"
“Dit soort discussies over verschillende visies, vaak gevat in een strijd rond specifieke personen, zie je uiteraard wel meer in partijen, zeker als ze van het nichetype zijn zoals de AfD. Ideologische en strategische overwegingen gaan zich dan vermengen. Dat alles wordt in de hand gewerkt door de eigenheid van de Duitse politiek, die vanwege de bekende historiek weinig op heeft met radicaal rechts, en door het kiessysteem vooral de twee grootste partijen bevoordeelt. De kleinere partijen dienen in eerste instantie over de kiesdrempel van 5% te geraken”, meent prof. Steyvers. “Petry wilde de AfD richting centrum sturen, om zo koalitionsfähig te worden”, vervolgt hij. “Ze dacht een deel de positie van de liberalen, die christendemocraten en socialisten klassiek bezitten in de Bundestag, in te nemen.”
Ich will noch ‘n bisschen Tanzen
“De AfD is er flink op achteruit gegaan in de peilingen. De nieuwe discussies over de koers van de partij, alsook de recente machtswissel, vallen hierin te kaderen. Petry wilde blijvend inzetten op regeringsdeelname, waarvoor ideologische matiging in haar ogen de voorwaarde was. Haar partij is haar daar duidelijk niet in gevolgd. In de aanloop naar het recente congres van Keulen bleek al dat ze steeds minder kans maakte om het gezicht van AfD te blijven bij de komende federale verkiezingen”, analyseerde Steyvers nog, “De partij is nu in handen van het duo Gauland - uit de nationalistische en conservatieve, radicaal-rechtse vleugel - en Alice Weidel, voormalig Goldman Sachs, alsook meer economisch-liberaal gericht. Het programma stelt scherp op maatregelen tegen de vluchtelingenstroom, ziet geen plaats voor de islam in Duitsland, wil het land uit de Eurozone, en stelt een actief bevolkingsbeleid voor.”
"AfD heeft een zweepfunctie op centrumrechts"
Hoe ziet de toekomst er nu uit voor de AfD? “Met deze wissel denk ik dat de partij voorlopig op overleven als nichepartij is aangewezen, om het traditionele scenario van de radicaal-rechtse flashpartij te vermijden. Het is nu dus meer een kwestie van de kiesdrempel te halen dan om een potentiële regeringspartner te worden. De komende maanden zal de strijd vooral tussen Merkels CDU/CSU (de christendemocratische partij) en SPD (de sociaal-democratische partij) gaan, zeker nu die laatste een nieuwe leider heeft. Martin Schulz. Schulz doet het dan ook goed in de peilingen”, aldus nog Steyvers.
“Ik schat de rol van AfD in die strijd vooral als nichespeler in, met een zweepfunctie op centrumrechts. Merkel zal op vlak van van immigratie en integratie wat rechtser tonen in de campagne door de Duitse identiteit en eenheid te benadrukken. CDU/CSU moet nu het opmerkzame, maar realistische alternatief bieden voor een te radicale koers", besluit hij.
Reactie toevoegen