Het is dertig jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel en we mogen best wel trots zijn op het Europese project dat we sindsdien hebben opgebouwd. Maar de Val van de Muur betekende jammer genoeg niet de val van alle muren. Wij geven u een overzicht van muren die nog niet gevallen zijn.
Dertig jaar geleden, op 9 november 1989, viel de Berlijnse Muur. Voor velen was die muur het symbool van de Koude Oorlog, een zeer zichtbare scheidingslijn tussen de kapitalistische en de communistische wereld. De muur dateerde uit 1961 en werd gebouwd om communicatie en verplaatsing tussen de twee werelden onmogelijk te maken. De val was voor velen dan ook een teken van een nieuw tijdperk, zonder de Koude Oorlog en met open houding ten opzichte van de rest van de wereld.
Dertig jaar later klinken deze conclusies allemaal nogal hol en idealistisch. Oorlogen zijn er nog in overvloed en of de wereld echt een meer open plaats is geworden is een vraag die wij niet kunnen beantwoorden. Maar de meesten van ons, als we oranje mannen in witte huizen even niet meerekenen, zijn het er nog steeds over eens dat het een goede zaak is om muren te laten vallen. Die consensus heeft echter niet geleid tot het einde van alle muren. Wat volgt is een overzicht van muren die vandaag de dag nog altijd bestaan.
De muur tussen de VS en Mexico
Terwijl we hier de herdenking van de val van een muur herdenken, wordt er aan de andere kant van de wereld druk gebouwd aan een nieuwe muur. Op de vaakst overgestoken grens ter wereld, die tussen Mexico en de Verenigde Staten, probeert Donald Trump al jarenlang zijn “big, fat, beautiful wall” te bouwen. Een muur van zo’n 1.600 km waarmee hij een einde wil maken aan illegale immigratie en de import van wapens en drugs. De eerste delen van de muur werden al opgetrokken in de jaren 90 tijdens de ambtsperiode van Bush en Clinton, al is het vooral de huidige Republikeinse president die kosten noch moeite spaart om de muur van beton en staal te laten bouwen.
Het paradepaardje van Trump is sinds zijn eerste campagnedagen het mikpunt van spot en kritiek. Lege geldkisten, (inter)nationale tegenwerking en migranten die sneller klimmen dan de arbeiders kunnen bouwen, hebben dan ook al veel roet in het eten gestrooid. Hoewel de fysieke muur er daardoor nog niet over zijn volledige lengte staat, is de harde grens tussen beide buurlanden echter des te concreter aanwezig. Mensen op de vlucht voor het geweld in Mexico, waar ook de Amerikanen niet geheel vrijuit gaan, worden aan de grens opgepakt en opgesloten in asielcentra in mensonterende omstandigheden. Terwijl ze smeken om een menselijke brug tussen beide landen doet de rechtse populist er alles aan de muur op te trekken.
De muur tussen Noord- en Zuid-Korea
Korea vocht tijdens de Tweede Wereldoorlog als geannexeerd gebied van Japan mee aan de kant van de Asmogendheden. Na de Japanse nederlaag besloten de overwinnaars Korea voorlopig te splitsen in een noordelijk en zuidelijk deel, met de 38ste noorderbreedtegraad als eenduidige grens. Noord- en Zuid-Korea dienden onder het toeziend oog van respectievelijk de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten opnieuw hun plaats in een sterk hertekend politiek landschap te proberen zoeken. Het bleek echter al snel dat de twee entiteiten er een volledig andere manier van denken op nahielden en dat een hereniging binnen de kortste keren niet meer aan de orde was. Het groeiende vijandschap escaleerde toen Noord-Korea zijn zuiderbuur binnenviel, een conflict dat door het gebruik van massavernietigingswapens tot grote verliezen langs beide kanten leidde.
Op 27 juli 1953 ondertekenden beide partijen een staakt-het-vuren en bekrachtigden ze de nieuwe grens tussen beide gebieden, die min of meer overeenkwam met de oorspronkelijke 38ste breedtegraad. Aangezien het om een wapenstilstand ging – en dus niet om een vredesverdrag – was het conflict formeel nog niet ten einde. Dit betekende dat de militaire waakzaamheid onder geen beding verzwakte. Beide partijen kwamen overeen om de troepen ongeveer twee kilometer van de grens te verwijderen, wat een vier kilometer brede gedemilitariseerde zone (DMZ) creëerde, die tot op vandaag heel streng bewaakt wordt door soldaten van beide kanten. De bufferzone is sindsdien het decor geweest van heel wat incidenten, die het best als een voorzichtig steekspel kunnen beschreven worden, maar ook van enkele symbolische pogingen tot toenadering. In april 2018 ontmoetten de staatshoofden van beide landen, Moon Jae-in voor het zuiden en Kim Jong-un voor het noorden, elkaar in het vredeshuis in de DMZ. Het ziet er echter niet naar uit dat een verzoening eerstdaags op de agenda staat.
De muur tussen Israël en Palestina
Het conflict tussen Israël en Palestina is legendarisch complex. Toch is een kleine historische samenvatting op zijn plaats om de muur te kunnen kaderen. Het gebied dat vandaag de dag bekendstaat als 'Israël' stond een kleine honderd jaar geleden bekend als 'Palestina'. De bewoners van dat gebied, de Palestijnen, werden in die tijd gekoloniseerd door de Britten. De Joden, een religieuze bevolkingsgroep, stelden echter dat zij een religieus-historische claim hadden op het gebied. Na de Tweede Wereldoorlog steeg de populariteit van de idee dat de Joden nood hadden aan een eigen staat. Uiteindelijk werd met de hulp van de VS en enkele Europese landen zo in 1948 Israël gesticht.
Bij het stichten van Israël verdwenen de Palestijnen echter niet zomaar. Vele oorlogen en interne conflicten later zijn er nu nog maar twee grote regio's waar technisch gezien de Palestijnen nog de macht in handen hebben: de Gazastrook, een gebied in het zuiden dat grenst aan de Middellandse Zee, en de Westbank, een gebied in het westen dat grenst aan de Dode Zee. Israël besloot deze grenzen echter te ommuren, naar eigen zeggen omdat ze de toegang van terroristen tot Israël wouden afsluiten. Veel politieke analisten beschrijven de grenzen echter als 'open gevangenissen'. Dit alles maakt de grens tussen Israël en Palestina tot één van de bekendste bemuurde grenzen in de wereld.
De muur tussen China en Hong Kong
Om deze grens volledig te begrijpen is het alweer tijd voor een kleine geschiedenisles (Sorry, red.). In het begin van de negentiende eeuw was Europa nog volop bezig met het veroveren van de wereld en het onderdrukken van andere volkeren. Sommige landen boden echter serieuze weerstand aan de Europese expansie. Eén van die landen was China, het Aziatische land wou namelijk haar grenzen niet openen voor de koloniale machten. Als wraak besloot het Verenigd Koninkrijk een product binnen de grenzen van China te smokkelen dat diezelfde grenzen zou openwrikken: opium. Het resultaat was twee oorlogen tussen China en de VK, die door de Britten gewonnen werden. Op het einde van de Eerste Opiumoorlog verkregen zij ook een klein eiland in het zuiden van China: Hong Kong.
Als Britse kolonie was Hong Kong een van de weinige Chinese gebieden die deel uitmaakten van de kapitalistische wereld. In tegenstelling tot de rest van China hebben zij een liberale democratie, die sterk lijkt op de Britse, en een zeer kapitalistische economie. Aangezien de grens tussen China en Hong Kong dus ook een grens was tussen de communistische en kapitalistische wereld, werd ook hier een muur neergepoot.
De Britten gaven Hong Kong pas in 1997 terug aan China, maar ze deden dit enkel onder de voorwaarde dat Hong Kong voor een periode van vijftig jaar zijn aparte politiek en economisch systeem zou mogen behouden. Om die reden bleef de muur tussen China en Hong Kong voorlopig staan, wat hem tot de meest dubieuze in deze reeks maakt. Wanneer deze muur in 2047 namelijk valt, zullen de inwoners van Hong Kong veel van hun rechten verliezen en opgenomen worden in het grote China. Het is ook deze angst die geleid heeft tot de opstanden in Hong Kong die nu aan de gang zijn. De mensen van Hong Kong eisen echter niet om de muur te behouden, ze willen een einde maken aan alle muren.
De muur tussen de EU en vluchtelingen
Jammer genoeg hoeven we zelfs niet buiten Europa te kijken om muren aan te treffen. Sterker nog, Europa heeft zelf een verbazend grote hoeveelheid muren die gebouwd zijn na de val van de Berlijnse Muur. In 2015 was er sprake van een 'vluchtelingencrisis'. Door een samenloop van omstandigheden, van de Syrische Burgeroorlog tot een groeiende smokkeleconomie, kwam er plots een veel grotere groep vluchtelingen naar de EU. De Unie was hier echter niet op voorbereid en was niet in staat deze vluchtelingen op efficiënte wijze op te vangen of een consensus te bereiken over een alternatieve aanpak.
Enkele landen besloten echter het recht in eigen handen te nemen en bouwden zelf muren langs hun grenzen. Het bekendste voorbeeld hiervan is Hongarije, waar Viktor Orbán besloot gigantische bewaakte hekken te zetten langs de Hongaarse grens. Als gevolg staat er nog altijd een hek tussen Hongarije en buurlanden Servië en Kroatië. Ook andere landen, zoals Oostenrijk, besloten hekken te zetten, maar de meeste werden later afgebroken.
Het zetten van muren tegen immigranten en vluchtelingen is echter een Europese aanpak die niet per se eigen is aan de huidige vluchtelingencrisis. Reeds in 1998 besloot de Spaanse regering een muur te bouwen rond de stad Melilla, een van de Spaanse steden die in Noord-Afrika ligt en zo een directe grens heeft met Marokko. Het doel van deze muur zou zijn 'om illegale migratie te stoppen'. Zo zie je maar dat de Europese vreugde omtrent het vallen van de Berlijnse Muur ook een erg duister kantje heeft.
Reactie toevoegen