Op 1 februari pleegde het leger van Myanmar een staatsgreep. Enkele weken later is het land verwikkeld in hevige protesten en staat de toekomst van de democratie op het spel. Wie de huidige crisis wil begrijpen, moet zijn blik werpen op Myanmars woelige verleden.
Myanmar is een van de landen waar de meeste Europese media met geen woord over reppen, tenzij er iets grondig mis is. Maar door die algemene desinteresse zijn we vaak niet in staat om de zeldzame momenten, wanneer er iets gebeurt dat ons als internationale gemeenschap aangaat, volledig te begrijpen. Het is dan ook logisch dat op de initiële berichtgeving dat generaal Min Aung Hlaing de macht had gegrepen in Myanmar, gereageerd werd met een mix van verwarring en desinteresse.
Facebook is duidelijk niet het enige Amerikaanse exportproduct dat het goed doet in Myanmar
Dit artikel graaft in de lange en bloederige geschiedenis van de Myanmarese democratie om de recente coup beter te begrijpen. Op die manier wordt duidelijk wat er in de recente protesten exact op het spel staat.
Als het druppelt in Washington, giet het in Rangoon
Aung San Suu Kyi
Op 1 februari 2021 pleegde de Tatmadaw, het leger van Myanmar, een succesvolle coup. De aanzet? Volgens generaal Min Aung Hlaing, die nu de touwtjes in handen heeft, waren de recente verkiezingen illegitiem, aangezien er sprake zou zijn geweest van verkiezingsfraude. De 'National League for Democracy' (NLD) die de verkiezingen in 2020 won met meer dan tachtig procent van de stemmen, zou volgens hem minstens acht miljoen stemmen vervalst hebben. Facebook is duidelijk niet het enige Amerikaanse exportproduct dat het goed doet in Myanmar.
Voor Myanmarezen doet deze claim echter niet enkel denken aan de escapades van de 45e president van de Verenigde Staten. De beschuldigingen van verkiezingsfraude komen oorspronkelijk van de 'Union Solidarity and Development Party' (USDP), de grootste oppositiepartij en een proxypartij van het leger. De coup zou dus een poging zijn om de politieke macht van de USDP te redden. De leidster van de NLD, Aung San Suu Kyi, en enkele andere hooggeplaatste leden werden onder huisarrest geplaatst.
Dit alles is een slechte zaak voor de Myanmarese democratie, maar nog veel slechter voor de vele etnische minderheden in de regio. Zo kwam de regering van Aung San Suu Kyi de laatste jaren internationaal in opspraak voor hun genocide op de Rohingya-moslims in het land. Alhoewel een democratische regering die verwikkeld is in raciaal geweld en een leger met politieke ambities op het eerste zicht erg verwarrend kunnen lijken, wordt deze situatie duidelijk met een woordje historische uitleg.
Een democratische knipperlichtrelatie
Ne Win
Allereerste is het belangrijk om te beseffen dat Myanmar ook voor februari geen volledige democratie was. Na de dood van Aung San, de politicus onder wie Myanmar onafhankelijk werd van Groot-Brittannië in 1948, verviel de regio in politiek chaos, tot generaal Ne Win de macht greep. In 1988 kwam er een eerste deuk in de stabiele grip die Ne Win en zijn 'Burma Socialist Programme Party' (BSPP) hadden op de regio. Onder druk van gigantische protesten, die ook bekend staan als de 8888-opstanden, nam Ne Win ontslag en werden de eerste vrije verkiezingen georganiseerd sinds het begin van de dictatuur. Die verkiezigen van 1990 werden onverwacht gewonnen door de NLD. In paniek pleegde de Tatmadaw een tweede coup en Aung San Suu Kyi, een boegbeeld van de protesten en de jongste dochter van Aung San, werd gevangengezet. De BSPP gaf zichzelf een nieuwe naam, koos een nieuwe ideologie en ging verder met hun schikbewind.
We moeten deze coup – jammer genoeg – plaatsen in een lange rij van staatsgrepen
Als de geschiedenis rijmt, dan doen ze in Myanmar aan volrijm, want in 2007 gebeurde vrijwel exact hetzelfde proces in de vorm van de Saffraanrevolutie. Overal in het land vonden opstanden plaats, de regering werd gedwongen om verkiezingen te organiseren en uiteindelijk kwamen ze ook op deze verkiezingen terug. In 2010 werd Aung San Suu Kyi echter vrijgelaten. Haar herwonnen vrijheid werd gezien als de culminatie van decennia aan protesten en onder haar leiderschap kwam dan eindelijk een soort pseudodemocratie tot stand: een civiele regering onder leiding van Aung San Suu Kyi zou de macht delen met het leger.
Deze ongemakkelijke spreidstand stond echter op het punt opgelost te worden. In hun partijprogramma van 2020 had de NLD beloofd om eindelijk de grondwet te herzien en van Myanmar een democratisch land te maken. En aangezien ze een ruime meerderheid hadden verkregen in het parlement, hadden ze ook het draagvlak om deze hervormingen door te voeren. Niet alleen moeten we dus deze laatste coup in een – jammer genoeg – lange rij van staatsgrepen plaatsen, maar ook moeten we het misschien zien als de laatste poging van het leger om hun machtspositie te behouden.
De Britse tragiek
Stellen dat het leger en de democratische partijen de belangrijkste actoren zijn in de Myanmarese politiek is echter misleidend. Myanmar is een staat met een gigantisch grote hoeveelheid etnische en religieuze minderheden. Alhoewel de regio altijd al etnische spanningen heeft gekend, zijn deze uitgemond in een van de langste burgeroorlogen in de wereld door de koloniale politiek van de Britten, waarin de verschillende groepen tegen elkaar werden opgezet. Met de militaire dictatuur begon dan ook een eindeloze reeks oorlogen, aanslagen en genocides.
De koloniale politiek van de Britten heeft de groepen verder tegen elkaar uitgespeeld
De bekendste van deze minderheden zijn de Rohingya, die de afgelopen jaren het belangrijkste slachtoffer waren van uitroeiingscampagnes van het leger en de Myanmarese regering. Maar ook groepen zoals de Shan, de Karen, de Rakhine en de Han streven al bijna een eeuw naar onafhankelijkheid. Ook democratische partijen, zoals de NLD, lijken mee te gaan in deze raciale oorlogen. Aung San Suu Kyi heeft zich uitgesproken voor de acties van het leger tegen de Rohingya en ontkent de uitroeiingscampagne. Toch is het belangrijk op te merken dat het leger de belangrijkste actor is in deze interne oorlog. Veel experten hebben dan ook al de bezorgdheid geuit dat de Tatmadaw van deze coup zal gebruikmaken om hard op te treden tegen de minderheden in Myanmar.
De pen en het zwaard
Ten slotte is het interessant om even stil te staan bij de belangrijke rol van Myanmarese studenten. Niet alleen werden de eerste protesten tegen de dictatuur in de jaren zestig geleid door studenten, ze hebben ook een belangrijke rol gehad in alle latere protesten.
"Wij zullen ervoor moeten zorgen dat de volgende generaties eindelijk geen junta's meer zullen meemaken" – Min Han Htet
Ook nu ruilen studenten en masse hun studieboeken in voor spandoeken en pamfletten. Vier dagen na de coup riskeerden studenten en professoren hun leven door te gaan protesteren voor de deuren van de universiteit. Ze eisten de vrijlating van de NLD-politici en democratische hervormingen. Ondertussen worden ze in dat verzet gesteund door een groot deel van het land, waaronder ook de Myanmarese dokters en monniken, die historisch tevens een belangrijke revolutionaire rol op zich hebben genomen. Ook opvallend zijn de drie opgestoken vingers, een symbool uit de 'Hunger Games'-films, die worden gebruikt als teken van het verzet tegen autoritarisme.
De toekomst van Myanmar is op dit moment nog erg onzeker, maar de studenten zijn alvast bereid te vechten voor hun vrijheid. "Ik geloof dat wij deze beweging zullen moeten leiden", zegt student Min Han Htet in een video die viraal ging op Facebook. "Heel het volk, inclusief de studenten, zullen deze militaire junta neer moeten slaan. Wij zullen ervoor moeten zorgen dat de volgende generaties eindelijk geen junta's meer zullen meemaken."
Reactie toevoegen