Wetenschap zijn feiten en bewijzen. Of dat zou het toch moeten zijn. In realiteit blijkt dat het academische bedrijf wel wat gevoeliger is voor mannelijke ego's dan voor het objectief erkennen van hard werk. Dat is wat het Matilda-effect aansnijdt.
Gevonden: baanbrekend werk
Gezocht: haar naam
Het Matilda-effect kaart aan hoe vrouwelijke wetenschappers geen of minder erkenning krijgen voor hun werk, dat vervolgens wordt toegeschreven aan een mannelijke collega. Vaak niet eens subtiel of geniepig. Soms stond hij gewoon mee op de paper als 'begeleider', die hij vaak niet eens gelezen had. Soms kreeg hij zelfs een Nobelprijs voor háár ontdekking.
Vrouw als uitvinder
De term 'Matilda-effect' werd in 1993 voor het eerst gebruikt door wetenschapshistorica Margaret Rossiter. Zij vernoemde het naar Matilda Joslyn Gage, een 19e-eeuwse Amerikaanse feministe en schrijfster. Gage beschreef het effect voor het eerst in haar boek: 'Woman as Inventor'. Dit boek omvat een pleidooi voor vrouwenrechten en wijst ons op hoe vrouwen systematisch uit de geschiedenis worden geschreven, ook uit de wetenschappelijke. Ze was haar tijd ver vooruit, lees: ze werd genegeerd door academici met snor.
Ze werd genegeerd door academici met snor
Pioniers in de schaduw
Een voorbeeld is Rosalind Franklin, wiens bijdragen aan het in kaart brengen van de structuur van DNA van ontzaglijk belang waren. De namen Watson en Crick zullen je waarschijnlijk meer zeggen. Franklins ontdekking staat dan ook op hun naam. Ook Nettie Stevens' ontdekkingen over het XY-systeem worden aan haar mannelijke collega Thomas Morgan toegeschreven, idem voor Lise Meitner met haar werk rond kernsplijting. Ook voor Jocelyn Bell Burnells onderzoek naar neutronensterren geldt hetzelfde. Stuk voor stuk wetenschappelijke pioniers, die overschaduwd werden door mannen die hun applaus in ontvangst namen. Wie weet bovendien hoeveel vrouwen er nog in dit rijtje passen, van hoeveel vrouwen we nooit zullen weten wat ze voor ons leven vandaag betekend hebben. Het is geen historisch toeval, maar een patroon.
Dit fenomeen is overigens niet enkel in de wetenschap terug te vinden, ook in de kunst en in de literatuur. Evenzeer is het zeker niet afgebakend in de tijd, laat staan dat deze praktijken ver achter ons zouden liggen.
Vrouwen in reclamebrochures
Ook vandaag blijven vrouwen ondervertegenwoordigd in citaties, prijzen en andere erkenningen. Wat ze ondertussen wel mogen, is poseren op de promofoto's voor 'diversiteit in de wetenschap', liefst met een proefbuis of een pipet in de hand en een witte jas aan. Symbolisch aanwezig, structureel afwezig. Vraag de volgende keer wanneer je een professor hoort zeggen dat 'we meer vrouwen moeten aanmoedigen in STEM' dus of hij wel weet wie Matilda Joslyn Gage was.
Reactie toevoegen