Zot van EU: wie ziet Europa nog graag?

In het Verenigd Koninkrijk bleken ze weinig liefde te hebben voor 'de bureaucraten in Brussel'. Ook in Brussel zelf lijkt men het niet altijd te vinden voor Brussel. Van kwade boeren tot eurokritische en/of -sceptische politici. Tegengeluid lijkt moeilijk vindbaar, maar het is er wel. Wie zijn die eurofielen?

Enemies to lovers

Het idee om het zooitje ongeregeld Europa onder één vlag te hijsen, gaat al eventjes mee. In de jaren 20 van de vorige eeuw werd al de pan-Europese Unie opgericht, een christelijke beweging waar Oostenrijks-Hongaars kroonprins Otto von Habsburg lang aan het roer van stond. Toen de eerste Europese instellingen het levenslicht zagen in de jaren 40 en 50, was Europese eenmaking allesbehalve een niche. Politici als Winston Churchill verbonden zich met organisaties met het oog op Europese integratie en Europees federalisme. Die organisaties bestaan ook vandaag nog en streven naar verdere Europese integratie, veelal onder het mom van de Europese Unie. 

De Europese gedachte is er dus al even en lijkt aan te houden, zij het in de vorm van lobbygroepen en internationale organisaties met betwistbare invloed. Toch zijn er ook nieuwe spelers in het veld en is de slag om Europa allesbehalve gestreden. 

Naar Europa, voor Europa

Toen de Britten stemden of ze nog vriendjes met ons wilden zijn, zagen een Duitser, een Fransman en een Italiaan (geen begin van een slechte mop) het heersende populisme met lede ogen aan. Zij richtten vervolgens Volt Europa op, een nieuwe beweging voor een democratischer en progressiever Europa. Vandaag de dag heeft Volt afdelingen in alle EU-landen en zelfs een paar buurlanden. Ondertussen wisten ze ook een handvol zetels bij elkaar te sprokkelen in verschillende parlementen, waaronder twee in het Europese.

De zetels die Volt verworven heeft, zijn niet niets, maar een electorale doorbraak is toch iets anders

Wat voor Europa wil Volt? Een federatie, laat Volt België ons weten, met veel meer bevoegdheden dan vandaag, een sterker parlement en een eigen regering. Om dat te verwezenlijken, wil de partij graag een fractie vormen in het Europees Parlement. Op andere niveaus neemt Volt deel aan de verkiezingen om het belang van Europa en progressieve thema's op de agenda te plaatsen. 

Andere progressieve partijen, zoals Groen en Vooruit, spreken evenzeer over een sterker en democratischer Europa. Volt-lijsttrekker voor België in 2024 Sophie in 't Veld kwam zelf bijvoorbeeld op voor het Nederlandse D66. Maar Volt wil het beter doen, en ook naar Europa stellen ze zich anders op: niet pro-Europees, maar pan-Europees. Een partij die op Europees niveau bestaat en slechts nationale afdelingen heeft. De vraag blijft natuurlijk of dit voor de kiezer een verschil maakt. De zetels die Volt verworven heeft, zijn niet niets, maar een electorale doorbraak is toch iets anders. De verkiezingen van 2024 lijken ook eerder naar de rechterkant van het politieke spectrum te verschuiven, waardoor de marge voor progressieven verkleint. 

Volt is tevens niet de enige nieuweling die het Europese gedachtegoed nieuw leven wil inblazen. In dezelfde periode werd ook Pulse of Europe opgericht. Die partij neemt geen deel aan verkiezingen, maar probeert de Europese gedachte via campagnes en gesprekken met burgers te verspreiden. 

Europa in Gent

Gentse studenten met een hart voor Europa kunnen bij studentenvereniging Minos terecht. Hun blauw-gele schild met Europese vlag en mythische stier is een schans voor iedere student met een hart voor Europa. Toch staat de vereniging op hun neutraliteit. In een interview met Schamper valt te lezen dat, hoe Eurofiel de leden wel mogen zijn, er nooit een mening opgedrongen wordt. De vereniging organiseert debatten en lezingen, maar waagt zich net als iedere vereniging ook aan quiz- en sportvertier.

Nog niet genoeg van Europa? Sinds 2007 organiseert de faculteit Politieke & Sociale Wetenschappen zelfs een hele masteropleiding in de EU-studies. Hendrik Vos, die er lesgeeft, is 's lands bekendste Europakenner. Hij maakte een podcast over Europa, schreef er boeken over en toert momenteel met een theatervoorstelling over het onderwerp. 'eurofiel' noemt hij zichzelf wel niet. "Ik voel me geen missionaris die mensen positief naar de EU wil laten kijken. Toen ik prof werd hielden mijn collega's zich bezig met lokale, nationale en internationale politiek. De EU bleef over, en zo belandde dat bij mij. Ik was daar in het begin niet blij mee, want ik dacht dat ik me zou moeten bezighouden met boterprijzen en visquota. Pas gaandeweg ontdekte ik dat die EU-politiek veel fascinerender in elkaar zit, en dat er dikwijls ook erg grappige dingen gebeuren."

"Wie niet van compromissen houdt, kan ook in Rusland of China gaan wonen" - Hendrik Vos

"Ik kan me wel kapot ergeren aan veel EU-beslissingen. Het is een compromissenfabriek. Dat wil ik de mensen meegeven. Omdat we een continent zijn met veel diversiteit, en het een democratisch systeem is, wordt er de hele tijd naar een zo breed mogelijk draagvlak gezocht. We hebben nogal de neiging om te vertrekken vanuit onze eigen invalshoek, en dan vinden we al snel dat de EU er een potje van maakt. Het blijft wel een fascinerende machine. En wie niet van compromissen houdt, kan ook in Rusland of China gaan wonen."

Oude lobbygroepen, nieuwe partijen, neutrale verenigingen en genuanceerde proffen. Iedereen kijkt anders naar dit bolwerk in Brussel, en toch brengt de Europese gedachte duidelijk iets teweeg bij mensen. Volgens cijfers van Statistiek Vlaanderen hebben de Vlamingen zelfs meer vertrouwen in de EU dan in de Vlaamse of federale overheid. Misschien is de toekomst van de EU dan toch rooskleuriger dan sommige eurosceptici ze voorstellen.