De 'heilige week' komt eraan. Vergeet Pasen, op zondag 31 maart wordt niet Christus, maar Wout Van Aert aanbeden. Op die dag doen de stoerste mannen en vrouwen op twee wielen opnieuw een gooi naar 'Vlaanderens mooiste', de Ronde van Vlaanderen.
Nationalisme is een omstreden begrip. Hoewel het in het verleden door politieke bewegingen van alle strekkingen werd gebruikt en misbruikt, associëren we het vandaag toch vooral met rechts-conservatieve partijen. In zekere zin is het jammer dat dit thema geclaimd is door een zeer specifieke groep. De natie is immers van iedereen en zit diep geworteld in elke samenleving. Banaal nationalisme is een term die verwijst naar alledaagse representaties van een natie, naar de ideologische gewoontes die de natie reproduceren. Of, om Billig te parafraseren: banaal nationalisme is niet de vlag die passioneel wordt gewoven door een politiek activist, het is de vlag die onopgemerkt aan het gemeentehuis hangt.
De koers is Vlaams, of niet?
Mooie voorbeelden hiervan zijn wielrennen en meer specifiek de Ronde van Vlaanderen. Hoeveel fietsgekke nonkels, zondagscoureurs, tv-commentatoren en Linde Merckpoels hebben al gezegd dat wielrennen in het Vlaamse DNA zit? En elk voorjaar pakt Het Nieuwblad uit met de slogan 'de koers is van ons'. Die uitspraken komen niet uit het niets, ze zijn het resultaat van natievorming. Het thema van de nationale held keert terug in elk nationalisme: Frankrijk heeft Jeanne d'Arc, Engeland heeft Robin Hood, België heeft Ambiorix… Die figuren werden vaak uit hun historische context getrokken, omdat een jonge natie nood had aan boegbeelden. Ze werden het symbool van mythevorming, vaderlandsliefde en 'het volk'. De moderne exponent van dit fenomeen in Vlaanderen is Wout Van Aert. Hij belichaamt traditionele 'Vlaamse' waarden als geen ander, wat hem een ongeziene populariteit oplevert.
Champagne is voor de elite, bier is voor het volk
Waarom zijn net de Ronde van Vlaanderen en Wout Van Aert uitgegroeid tot vaandeldragers van de Vlaamse identiteit? Wielrennen heeft het imago van een volkse sport, meer dan bijvoorbeeld voetbal, waar de kloof tussen de supersterren en supporters enorm is. Met wat geluk tref je de allerbeste wielrenners ter wereld aan op het jaagpad langs de Schelde, en vlak voor of na een wedstrijd kan je hun okselzweet letterlijk ruiken bij de teambussen. De professionalisering van de wielersport is nooit ten koste gegaan van toegankelijkheid. Het is ook geen toeval dat de winnaar op het podium vaak bier krijgt en geen champagne. Champagne is voor de elite, bier is voor het volk.
De man van het volk
De notie van traditie komt veelvuldig terug in nationalistisch discours. Verwijzingen naar vroeger, want 'vroeger was alles beter' en glorieuze heldendaden uit de geschiedenis zijn daarin alomtegenwoordig. De Ronde van Vlaanderen is zo'n robuuste traditie die teruggaat naar de tijd dat de dieren nog spraken. Je hoeft maar tien minuten naar José De Cauwer te luisteren en je hoort hem al mijmeren over de tijden van Eddy Merckx en fietsen zonder versnellingen. Daarbij vindt de wedstrijd nog steeds plaats op hetzelfde parcours en is het concept doorheen de jaren nauwelijks veranderd. En dan heb je nog al die Vlaamse vlaggen van supporters langs het parcours. Opvallend hieraan dat ze in steeds grotere getalen te zien zijn. Dit was een slimme zet van de Vlaams-nationalistische partijen, die al jaren gratis Vlaamse strijdvlaggen (met zwarte in plaats van rode accenten) uitdelen aan hun leden en soms zelfs aan niet-leden. Die duizenden vlaggen slorpen dan wel een hoop budget op, het maakt nationalisme alomtegenwoordig in het straatbeeld en op tv.
Het narratief van strijd en oorlog sluit aan bij hoe over sportwedstrijden wordt gesproken. Het is een strijd, ze vechten een duel uit, er wordt oorlog gevoerd op de Paterberg. De Vlaamse beweging claimde (onterecht) de Guldensporenslag als een overwinning van Vlaamse boerkes tegen de Franse adel. Dit beeld van de underdog tegen het establishment, van David tegen Goliath, kwam ook dikwijls aan bod tijdens de begindagen van Wout Van Aerts wegcarrière. Een Vlaams crosserke nam het op tegen gevestigde internationale namen die al jaren actief waren op de weg. Hier bovenop komt het feit dat Van Aert een reputatie heeft als eeuwige tweede. Het lijkt stilaan een wetmatigheid dat hij net naast de gouden medaille grijpt op grote kampioenschappen. Dit wekt een associatie op met de lange geschiedenis van buitenlandse overheersing in onze contreien. Achtereenvolgens de Romeinen, Franken, Bourgondiërs, Habsburgers, Spanje, Nederland, Frankrijk en nazi-Duitsland waren de baas of bezetten dit gebied. Sommige politici zijn zelfs van mening dat ook Wallonië in dit rijtje past. Vlamingen hebben historisch gezien dus vaak tweede viool gespeeld, net zoals Van Aert vandaag de dag steevast het hoofd moet buigen voor onder andere de Nederlandse Mathieu van der Poel.
Dan toch iets waar we die treurige Vlaamse ruimtelijke planning dankbaar voor moeten zijn
Tot slot heeft Van Aert het imago van een echte familieman. Zijn vrouw en zoontjes zijn regelmatig een gespreksonderwerp en vormen mede het beeld dat supporters van hem hebben. Dit familiale aspect komt zijn populariteit ten goede. In het katholieke Vlaanderen was familie traditioneel de belangrijkste sociale structuur, en werd het als maatschappelijk bindweefsel beschouwd. Die waarden werden aangedragen door de oppermachtige Christelijke Volkspartij en vormden een steunpilaar van hun dominante ideologie, de christendemocratie. Van Aert voldoet helemaal aan het huisje-tuintje-kindje-ideaal, en is dus een model-Vlaming.
De verwevenheid van de Ronde van Vlaanderen met Vlaams-nationalisme is onvermijdelijk, maar dat maakt de wedstrijd daarom niet minder mooi. Zelfs als het geen landgenoot is die wint, is het een waar volksfeest. De sport verheft een afgekalfde betonbaan en een schabouwelijke kasseistrook tot een spektakel. Dan toch iets waar we die treurige Vlaamse ruimtelijke planning dankbaar voor moeten zijn.
Reactie toevoegen