Uit cijfers van enkele Vlaamse universiteiten blijkt dat steeds meer mensen overwegen hun lichaam aan de wetenschap te schenken. Dominique Jacobus is coördinator van CETRAS de instelling voor lichaamsdonatie aan de UGent en legt uit hoe het werkt.
Dominique Jacobus werkt voor CETRAS, languit het Centre for Training and Research in Anatomical Sciences. Dat centrum faciliteert de werking met donorlichamen binnen wetenschappelijk onderzoek en onderwijs aan onze universiteit.
Waar komt je lichaam terecht als je het doneert aan de wetenschap?
"In België heeft iedere universiteit een eigen lichaamsdonatieprogramma, bij de UGent is dat via de afdeling anatomie. Mensen registeren zichzelf dus als donor en moeten daarvoor informed consent geven en enkele papieren invullen waarin staat dat hun lichaam gebruikt mag worden voor wetenschappelijk onderzoek. Ze kunnen daarin ook specifiëren wat ze willen en wat niet. Je kan bijvoorbeeld je lichaam doneren aan de wetenschap, maar aangeven dat je geen genetisch onderzoek wilt laten uitvoeren. Vroeger was dat eigenlijk niet het geval, mensen gaven hun lichaam en wij konden dat dan gewoon inzetten voor onderwijs en wetenschap. Het is dus niet zo dat een onderzoeker zegt: 'Wij hebben eventjes een arm nodig', en dat wij dan zeggen 'Oké, hier, voilà.' Dat gaat niet, onderzoekers moeten eerst een aanvraag indienen. Omdat wij een officieel geregistreerde biobank zijn, is er voor elke studie een goedkeuring van het ethisch comité nodig. Pas na goedkeuring kunnen ze bij ons terecht. Alle lichamen krijgen een nummer en dus ook een pseudoniem. Dat nummer hangt dan aan de tenen van het lichaam."
Hoelang kan een lichaam bewaard worden?
"Dat kan gaan van twee weken tot twee jaar. Het volledige lichaam wordt daarna teruggeven aan de familie. Als we een lichaam aanbieden, wordt daar mee gewerkt zoals je bij een levend persoon zou werken. Dus als er een insnede wordt gemaakt, dan moet die weer gehecht worden. Soms is een hand of arm apart nodig en dan wordt dat afgezaagd, maar ook die lichaamsdelen worden wel terug meegegeven bij de vrijgave. Families willen vaak dat het lichaam terugkeert, zodat ze het hoofdstuk kunnen afsluiten. Twee jaar is dus echt het maximum voor ons en de meesten gaan al na een jaar terug. Het respect voor het lichaam zelf, maar ook voor de familie, is super belangrijk. Wij werken heel ethisch, discreet en respectvol."
"Het is niet zo dat een onderzoeker zegt: 'Wij hebben eventjes een arm nodig' en dat wij dan zeggen 'Oké, hier, voilà'"
Wat wordt er precies gedaan om de lichamen te bewaren?
"We hebben drie preservatiemethodes. De eerste is een methode die gebruik maakt van zinkchloride. Met een balsempomp pompen we tien tot twaalf liter vloeistof in een lichaam via de grote slagader in de lies. Die lichamen gaan dan in een koelcel en worden voornamelijk voor het reguliere geneeskundeonderwijs gebruikt. De tweede methode is de methode van Thiel, genoemd naar een Oostenrijkse arts. Ook hier wordt via een grote slagader in de lies vloeistof ingespoten, maar deze maken we zelf. De gebalsemde lichamen gaan na perfusie nog zes weken in een bad en kunnen daarna op kamertemperatuur in een vacuüm plastic zak worden bewaard. Het lichaam blijft dan heel flexibel en binnenin blijft het ook levensecht. Dat is interessant voor chirurgische trainingen. De derde methode zijn de fresh frozen lichamen waarbij het lichaam in een diepvries wordt plaatst en wordt ontdooid bij gebruik. Die lichamen kunnen wel maar twee keer gebruikt worden en alleen voor wetenschappelijk onderzoek. "
Aan welke voorwaarden moet je voldoen om bij de UGent lichaamsdonor te worden?
"Iedereen kan lichaamsdonor zijn als je ouder dan achttien bent. Mensen met een BMI hoger dan 32 kunnen uitgesloten worden omdat het vetweefsel de balseming bemoeilijkt. Ook mensen met open wonden waardoor de bloedbaan is onderbroken kunnen geweigerd worden. De balseming gebeurt via de bloedsomloop en als daar een letsel is, gaat dat niet. Daarnaast kunnen ook lichamen met een besmetting afgewezen worden. Elk lichaam wordt serologisch gescreend op HIV, hepatitis en syfilis. Bovendien heeft orgaandonatie voorrang op lichaamsdonatie. Wanneer er een orgaandonatie heeft plaatsgevonden, kunnen wij dat lichaam niet meer gebruiken omdat de bloedcirculatie doorbroken is."
Zijn er mythes rond lichaamsdonatie die uitgeklaard moeten worden?
"Veel studenten denken dat er een soort postmortem Erasmus-programma is, maar dat is er er dus niet. Onze donoren verhuizen niet naar het buitenland, maar worden bij ons ingezet. We vragen ook altijd aan studenten of ze iemand kennen in de familie die hun lichaam gedoneerd hebben en die eventueel hier kan zijn. We willen natuurlijk niet dat er plots studenten hun eigen grootvader zien."
"We willen natuurlijk niet dat er plots studenten hun eigen grootvader zien"
Waarom zouden mensen hun lichaam aan de wetenschap schenken?
"Er zijn drie grote groepen van mensen die hun lichaam afstaan aan de wetenschap. Mensen van hogere leeftijd die niet geloven dat het lichaam nog nodig is voor een leven na de dood en het nuttig willen besteden. Een tweede groep zijn de 50 tot 60'ers met een hele medische geschiedenis die graag iets willen terugdoen voor de geneeskunde. Een derde groep zijn mensen die geen familie meer hebben of niet tot last willen zijn van hun familie en hun lichaam uit financieel oogpunt schenken. De UGent betaalt namelijk de kist en het transport. De redenen zijn dus erg uiteenlopend."
Reactie toevoegen