Exit ivoren toren

Onlangs heeft de Universiteit van Liverpool de Erasmussamenwerking voor Geschiedenis met UGent stopgezet. Er zouden namelijk te weinig Engelstalige vakken zijn naar hun smaak. Deze casus is tekenend voor de mentaliteit die tegenwoordig gepaard gaat met de uitwisseling van studenten. Met Engels als algemene, onbetwistbare voertaal horen studenten kennis van overal op te doen en netwerken te leggen die alle grenzen overschrijden. Dit klinkt allemaal wel nobel, maar het is in feite heel utopisch, oppervlakkig en elitair. 

Eerst en vooral mag er gerust gezegd worden dat het Nederlands een wetenschapstaal in haar eigen recht is. De kwaliteiten en de uitdaging van een andere taal appreciëren, zou die Liverpoolstudenten eens goed doen om te ontwaken uit hun Angelsaksische sluimer. Dit vraagt natuurlijk een inspanning, maar een student kan er toch toe aangezet worden zich voor te bereiden alvorens de koffers te pakken? De expertise voor taallessen is aan de meeste universiteiten zo uitgebreid dat ze de meeste talen van de wereld beslaat. Een Erasmuservaring hoort ook een engagement te zijn en geen semi-curriculaire plezierreis.

Het huidige Erasmusprogramma draagt bij aan een culturele vervlakking

Dat deze 'taaldrempel' een wederzijds cultureel begrip belemmert, verwerp ik volledig. Meer nog, de drempel overspringen door een andere taal te leren getuigt van een respect naar de lokale bevolking waar je langtijdig te gast bent. Zowel om praktische, als om emotionele redenen zullen de mensen die daar geen Engels kunnen zich veel toegankelijker opstellen. Goed, want culturele toenadering kan ook maar alleen in de diepte, en niet in de breedte.

Het huidige Erasmusprogramma draagt bij aan een culturele vervlakking; uitwisselingsstudenten circuleren voornamelijk op campus en in de kringen van andere buitenlandse studenten. Als ze buitenkomen is het om het land, of zelfs de buurlanden te doorkruisen voor een reeks toeristische bezienswaardigheden die leuk worden afgewisseld met wat streekgerechten. Het is naïef te geloven dat het zoeken naar Instagramwaardige curiosa of een lollig gesprek hebben over nationale stereotypen in de buurt komen van culturele inleving en empathie.

In plaats van te leren kijken door een andere bril, worden Erasmusstudenten losgelaten in een echokamer van quasi gelijkgezinden. De weinige plaatselijke mensen die ze echt leren kennen zijn niet representatief voor hun samenleving: ze begeven zich in academische kringen en zijn het Engels machtig. De rest is geen volwaardige gesprekspartner. Er wordt enkel over hen gepraat. En dan maar vanop een veilige, morele afstand jammeren over de intolerantie in bepaalde Oost-Europese gebieden tegen migranten of de LGBTQ-gemeenschap. Een blinde, kosmopolitische elite is in de maak. Kennis vergaren dient nergens toe als ze niet aandachtig en democratisch wordt gedeeld met niet-academische mensen. Exit die ivoren toren.