Van Dok Noord tot de Dansaertwijk in Brussel: onze steden vallen ten prooi aan een verschijnsel genaamd 'gentrificatie'. Maar wat is gentrificatie eigenlijk? Is het een trend waar we ons zorgen over moeten maken?
In se is gentrificatie geen complex verschijnsel. Stel dat je in een stad woont zoals Gent. In die stad woon je in een wijk waar veel kansarme personen en gezinnen wonen. Daar is tamelijk veel leegstand, en de criminaliteit ligt er iets hoger dan in de rest van de stad. Voordeel: de huizenprijzen liggen er relatief laag. Gent is echter in trek: het centrum wordt zo populair om te wonen dat het langzaam onbetaalbaar wordt voor de gewone middenklasse. Die wijken dan ook uit naar goedkopere wijken om te wonen. Wacht eens ... jij woont in zo'n goedkope wijk! Plots wordt jouw buurt overspoeld met middenklassegezinnen die huizen renoveren met visgraatparketten en driedubbele beglazing in de ramen zetten. Wat nemen ze mee? Quinoa en organische koffiebars. Maar vooral: duurdere vastgoedprijzen!
Gentrificatie in onze stad vandaag heeft te maken met een huizenmarktbeleid dat zeker niet typisch Gents is
Om gentrificatie beter te begrijpen, helpt het om kort in de geschiedenis van Gent te duiken. Eind 19e en begin 20e eeuw was Gent een rasechte arbeidersstad. Tegen het einde van de Industriële Revolutie waren de arbeiderswijken dan ook een plaats waar je vooral níét wilde komen: vuil, klein, en broeihaarden voor ziektes. Het leven voor vele inwoners veranderde gelukkig toen de automobiel zijn intrede maakte. Donald Weber, hoofd van Amsab-ISG en doctor-onderzoeker in de vakgroep Geschiedenis, faculteit Letteren en Wijsbegeerte, legt uit: "De automobiel heeft het mogelijk gemaakt dat gewone gezinnen een huis konden kopen buiten de stad. De tewerkstelling bleef grotendeels in de steden, en met de auto kan je nu eenmaal van veel verder komen. Dat is waarom we in Vlaanderen een grote mate van urban sprawl (het steeds verder uitdijen van bebouwde ruimt, red.) kennen." De stadsvlucht van de middenklasse betekende dat veel steden achterbleven met inwoners die nergens anders heen konden: migranten, gezinnen zonder sociaal vangnet, enzovoort. De stad zelf werd ingericht op maat van de wagen waarmee de rijkere middenklasse elke dag haar exodus vanuit de buitenwijken maakte. Straten werden brede wegen, pleinen werden parking, de vele trams die door Gent reden werden een reliek van het verleden.
De Korenmarkt was vroeger ... iets minder gezellig
"We krijgen sinds de jaren 90 wel een soort omgekeerde beweging", vertelt Weber. "Mensen werden die auto's overal een beetje beu. Toen is men begonnen met verkeersvrije ruimtes te creëren in de stad. De pleinen werden vrijgemaakt en we hebben autovrije straten gemaakt. Je krijgt zo een stukje mentaliteitswijziging van mensen die dat automobielleven deels gaan afwijzen. Mensen willen weer dichter wonen bij de locatie waar ze werken." Gent maakte ook grondige veranderingen door in de tweede helft van de twintigste eeuw: de dienstensector kwam op, en een groot deel van de industrie herlokaliseerde buiten de stad. Postindustrieel Gent was plots weer een hippe plaats om te wonen!
Wanneer men onderzoek doet naar gentrificatie zijn vastgoedprijzen steevast een belangrijke factor. Weber: "De huizenmarkt bepaalt hele wijken in Gent. Patershol is in de jaren 90 helemaal verloren gegaan voor arbeiders. De oorspronkelijke arbeiders zijn daar verdreven. Niet door migranten, maar door jongere gezinnen die de prijzen van de huizen enorm hebben opgedreven."
Ook nu zijn er nog Gentse buurten waar de oorspronkelijke inwoners plots niet meer thuis zijn. "Dok Noord: een heel nieuw stadsdeel dat wordt ontwikkeld, maar niet voor arbeiders. De prijzen daar zijn ongelooflijk", stelt Weber. "Dat is erg vreemd, want Gent is toch een stad met socialisten en groenen in het bestuur? Ze proberen het wel, ze zijn zich bewust van het probleem en proberen een stukje sociale woningen te bouwen, maar die regels zijn zodanig complex en kunnen makkelijk omzeild worden. In de praktijk zijn het toch nog steeds de jonge gezinnen die geld krijgen van hun ouders die daar een woning kunnen kopen. Degene die dat niet hebben, die vallen uit de boot. Gentrificatie in onze stad vandaag heeft te maken met een huizenmarktbeleid dat zeker niet typisch Gents is, maar het probleem van gentrificatie is (an sich) geen typisch Gents probleem. Het stadsbestuur, met al haar goede bedoelingen, is er een beetje het slachtoffer van en kan daar niet makkelijk tegen opboksen."
"Patershol is in de jaren 90 helemaal verloren gegaan voor arbeiders" – Donald Weber
Gentrificatie in Gent is nog complexer door de unieke ligging van de stad. "De ligging van Gent is speciaal in die zin dat de stad zeer centraal gelegen is: tussen Oost- en West-Vlaanderen, en zeer dicht bij Brussel en Sint Niklaas. Velen uit die regio gaan naar Gent voor studies, werk, en recreatie." Ondanks haar kleine inwoneraantal heeft Gent dus invloed op een gebied tot ver buiten de stadsgrenzen; inwoners in deze regio kijken naar Gent voor cultuur, werkgelegenheid, en meer. Dat creëert spanningen in onze steeds krapper aanvoelende stad: studenten willen blijven plakken, senioren besluiten later kleiner te gaan wonen in de stad in plaats van de rand, enzovoort.
Voor het stadsbestuur is het een moeilijke oefening: hoe creëer je een aangename stad zonder dat de huizenprijzen de lucht in schieten? Buurten worden met alle goede bedoelingen opgewaardeerd, maar de oorspronkelijke bewoners moeten met lede ogen aanzien hoe hun buurt daarna wordt overgenomen door gezinnen met meer middelen. Gent staat bekend om haar rebelse arbeidersimago. De diversiteit is net wat de stad uniek maakt. De uitdaging is dan ook om die diversiteit de komende jaren te behouden, en huisvesting betaalbaar te houden voor elke inkomensgroep.
Reactie toevoegen