De film 'Inception' met Leonardo DiCaprio was voor velen de eerste kennismaking met het concept van lucide dromen. Ook de wetenschap zit niet stil en is erg geïntrigeerd door lucide dromen. Zou de realiteit kunnen tippen aan sciencefiction?
Om dromen te snappen, is het best om eerst 'slaap' te begrijpen. Een slaapcyclus bestaat uit vijf fasen en wordt verschillende keren doorlopen doorheen de nacht. Eerst zit je in de inslaapfase, die zo'n vijf minuten duurt. Die wordt opgevolgd door de lichte slaap, die ongeveer een halfuur duurt. Na vijf minuten matige slaap kom je terecht in de diepe slaap, zo'n twintig minuten lang. De laatste fase is de REM-fase (rapid eye movement) en wordt ook wel de droomslaap genoemd. Je raadt het al: in deze fase vinden je wildste dromen plaats.
Lucide dromen
Wanneer je tijdens het dromen beseft dat je aan het dromen bent, wordt dit een lucide droom genoemd. Soms kan dit gepaard gaan met de mogelijkheid om de loop van de droom te beïnvloeden, maar niet altijd. Je kan beseffen dat je droomt wanneer het scenario als een droom aanvoelt, of wanneer de droom al eerder gedroomd is en als een déjà vu ervaren wordt. Dikwijls ontstaat de macht over het droomscenario tijdens een nachtmerrie, wanneer men beseft dat het een nachtmerrie is en men de negatieve beelden wil ontvluchten.
Niet iedereen kan vliegen
In de literatuur worden lucide dromen meestal gelinkt aan persoonlijke groei en creativiteit. Heel wat mensen proberen vrijwillig lucide dromen te veroorzaken en de reden daarvoor is niet ver te zoeken. Bewust een alternatieve realiteit betreden, waar de wetten van de natuurkunde niet meer gelden, zonder drugs en zonder gevolgen? Sign me up.
Vertraagt de tijd in dromen?
In de film 'Inception' werd ons wijsgemaakt dat een uur in een droom slechts vijf minuten duurt in de realiteit. De literatuur is het daar echter niet over eens. Wanneer mensen na 5 of 15 minuten REM-slaap wakker gemaakt werden en er hen gevraagd werd of ze 5 of 15 minuten hadden gedroomd, was het gegeven antwoord in 83 % van de gevallen juist. Deze resultaten zijn later gerepliceerd, wat erop wijst dat subjectief waargenomen tijd in dromen vrij goed overeenkomt met de werkelijke tijd. Uitzonderingen zijn dromen met complexe structuren of heel emotionele dromen, waarin de tijd veel sneller lijkt te gaan. Participanten hebben dan het gevoel dat hun droom twee tot wel honderd keer langer duurde dan in werkelijkheid het geval was.
Dankzij onderzoek aan de hand van lucide dromen kunnen wetenschappers ons ook vertellen dat motorische taken uitvoeren in lucide dromen significant langer duurt dan in de realiteit. Squats doen in lucide dromen duurt gemiddeld 40 % langer dan wanneer je wakker bent, stappen duurt gemiddeld 52 % langer. Tellen duurt echter even lang in een droom als in de realiteit.
Niet zonder kritiek
Hoewel lucide dromen meestal als positief en als een vorm van empowerment bevonden worden, roepen sommige onderzoekers op tot voorzichtigheid. Omdat lucide dromen gepaard gaan met hogere breinactiviteit dan normale dromen, ontstaat de vrees voor een slaap van ondermaatse kwaliteit. De grens tussen realiteit en droomwereld zou bovendien kunnen vervagen wanneer lucide dromen regelmatig voorkomen, wat op zijn beurt zijn tol zou kunnen eisen op de mentale gezondheid van dromers. Vooral de opzettelijk veroorzaakte lucide dromen zouden een negatief effect kunnen hebben op de mentale gezondheid, omdat men er ook overdag emotioneel actief mee bezig is.
Bewust een alternatieve realiteit betreden, zonder drugs en zonder gevolgen
Andere recente studies vinden geen negatieve link tussen lucide dromen en mentale gezondheid, zelfs eerder een positieve link. Opstaan na een lucide droom zou ook met een meer uitgerust gevoel gepaard gaan dan opstaan na een normale droom.
Alles kan, of niet?
De omgeving van de droom kan aangepast worden naar een omgeving die in de realiteit bestaat, maar die ontworpen droomomgeving bevat dan vaak heel wat fouten. Dit zou kunnen wijzen op grenzen aan controle over dromen. Ook kan niet iedereen vliegen in een lucide droom. Bij de meeste lucide dromers lukt dat heel spontaan, bij sommigen lukt het helemaal niet. Dromen blijven grotendeels creaties van ons onderbewustzijn, waardoor slordigheid moeilijk weg te denken is.
Dromen dat je droomt, zoals in 'Inception', is inderdaad mogelijk − zij het met minder scherpe grenzen tussen de dromen. De film blijft uiteraard sciencefiction. Toch durft een psychoanalyticus de onmogelijkheid van een groepsdroom in vraag te stellen. De werkelijkheid stelt ook niet teleur: onderzoek heeft aangetoond dat het mogelijk is om pijn veroorzaakt in een lucide droom na ontwaking nog steeds te voelen. Dat zou ons kunnen leiden tot de subjectiviteit van pijn en hoe men die kan beïnvloeden, maar dat is voor een andere keer. Slaapwel!
Reactie toevoegen