"Examens heb ik nooit graag afgenomen"

Zelf zal hij het misschien niet zo graag horen, maar Marc Boone was intussen zo'n monument aan de UGent dat hij bijna een studieobject voor zijn eigen geschiedenisstudenten was geworden. Naar aanleiding van zijn emeritaat verwelkomde hij ons in zijn huis en tuin.

Geboorte van een historisch criticus

Wij kennen u vooral als docent van het vak Historische Kritiek (HK), maar hoe bent u in de academische wereld terechtgekomen?

"Ik heb in de jaren '70 in Gent gestudeerd en nadat ik was afgestudeerd, heb ik eerst een andere job en legerdienst gedaan. Pas daarna begon ik met doctoreren bij mijn patron Walter Prevenier, de man die vóór mij HK doceerde. Na mijn doctoraat heb ik nog een paar keer geswitcht, maar ik ben nooit meer weggeweest van de UGent. Toen mijn promotor in 1999 op pensioen ging, was ik al jaren voordien de man achter de schermen. HK doceren was dus een logische stap."

"We moesten een 'verklaring van onmisbaarheid' opstellen"

U bent mediëvist, wat trekt u zo aan tot de middeleeuwen?

"Toen ik begon met studeren heb ik getwijfeld tussen de middeleeuwen en de 19e en 20e eeuw. Ik heb uiteindelijk gekozen op basis van de lesgevers. Ik wou graag bij Walter Prevenier mijn thesis maken en aangezien hij ook in de late middeleeuwen en de Bourgondische periode gespecialiseerd is, ben ik die richting uitgegaan. Dat is een oude traditie in de Gentse mediëvistiek; voor Walter Prevenier had je Hans Van Werveke en Henri Pirenne. Je stelt natuurlijk steeds andere vragen in de geschiedschrijving, maar je borduurt in zekere zin altijd voort op het werk van de vorige generatie. Ik denk dat dat ook het geval is bij degenen die bij mij komen, want de relatie tussen een promotor en een doctoraatsstudent is tamelijk persoonlijk. Dat is een vrij normaal en bijna organisch proces."

Goede contacten zijn dus onmisbaar. Wat is er nog belangrijk op de academische werkvloer?

"Wat je zeker niet mag onderschatten in een academische loopbaan is toeval: op het juiste moment op de juiste plaats zijn. Had ik in de jaren vóór mijn aanstelling niet in het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek gezeteld, dan had ik helaas − zoals vele postdoctors nu − misschien maar even kunnen blijven. Maar het was mijn geluk dat ik met dat mandaat kon blijven zitten. In die zin speelt je geboortedatum een belangrijke rol. Je moet klaarstaan mét een doctoraat, mét publicaties en mét een dossier op het einde van een generatie. Toen het niet goed ging met de universiteit in de jaren '80, zijn er heel veel mensen moeten afvloeien die niet dezelfde kansen hebben gekregen als ik."

Verklaring van onmisbaarheid

Waren de jaren '80 ook een moeilijke periode in uw loopbaan?

"In de jaren '80 waren we officieel uitgeroepen tot 'bedrijf in moeilijkheden'. Ik herinner me dat wij als assistenten elk jaar een 'verklaring van onmisbaarheid' moesten opstellen: een argumentatie waarom wij onmisbaar waren binnen onze opleiding. Dat lukte wel bij mij (lacht). Hoe dan ook, de sfeer die er heerst als je jaarlijks die oefening moet maken, is niet leuk. In die tijd hadden wij ook absoluut niet dezelfde faciliteiten als nu. De studenten moesten op de eerste dag van het academiejaar op een papiertje gaan kijken welke lessen zij wanneer hadden. Het voorbije jaar heb ik mij dikwijls afgevraagd hoe de universiteit in die periode een pandemie had moeten doorstaan. Wellicht zou de universiteit dan gesloten moeten worden."

"Ik hoop volgend jaar revanche te nemen op de pandemie door nog één vak te doceren"

Gesproken over de pandemie: hoe heeft u die ervaren?

"Frustrerend. Het was mijn laatste academiejaar en ik wou voor de laatste keer met volle goesting lesgeven, maar dan zit je daar in een groot auditorium met één student per vijf stoelen − iedereen met een mondmasker. Ik hoop volgend jaar in die zin toch nog revanche te nemen op de pandemie door nog één klein vak te doceren. Dat contact met de studenten zal ik missen. Ik vond het altijd merkwaardig om de blikken van eerstejaarsstudenten te zien in het begin van elk academiejaar. Wat mij ook altijd zal bijblijven, is hoe studenten evolueren. Op die cruciale vier jaar word je gevormd qua persoonlijkheid en attitude ... alles eigenlijk."

"Studenten schreven: 'Het spijt me, ik vond het vak interessant, maar ik kon niet meer'"

Hebben studenten in coronatijd dat rijpingsproces volgens u anders meegemaakt?

"Ze hebben sowieso sociaal contact gemist. Ik heb HK in beide semesters afgenomen en de eerste resultaten waren duidelijk beter dan die erna. Ik merkte als lesgever dat er toen iets gebroken is bij veel studenten. Op het examen schreef een aantal studenten dingen als: 'Het spijt me, ik vond het een interessant vak, maar ik kon niet meer.' Zulke directe getuigenissen blijven een mens toch bij. De universiteit is belangrijk om dingen op te steken, maar toch ook zeker om een netwerk uit te bouwen waar je later op terug kan vallen. Hopelijk komt dat nu allemaal weer terug. Het is wel … (blijft even stil)"

Aanpassen?

"Ja, voor studenten toch. Voor ons, ach ja. Vorige week heb ik mijn allerlaatste faculteitsraad meegemaakt. Er was een uitgelaten sfeer: 'eindelijk zien we elkaar nog eens'. Twintig koppen in een hokje op je scherm, dat is absoluut niet hetzelfde. Je ziet wel mensen praten en hebt geen idee hoe men reageert. Al een geluk dat Zoom en al die dingen bestaan, maar ik zal er niet rouwig om zijn als ik een aantal van die programma's kan uitschakelen op mijn computer."

In 2010 bent u commandeur in de Kroonorde van België geworden: voor welke verdienste was dat?

"Ik ben prof natuurlijk, maar ook lid van de Koninklijke Academie in Brussel. Van die twee instanties kreeg ik de vraag of ik een onderscheiding wou. Ik wist niet eens waarvoor ik kandideerde, en toen bleek dat commandeur te zijn. Ze hebben er ongetwijfeld ingewikkelde tabellen voor. Dat ereteken mag ik dragen op mijn toga tijdens plechtige gebeurtenissen zoals Dies Natalis en de opening van het academiejaar."

"Alle wijnen zijn interessant"

En nu uw pensioen eraan komt: met welke passie zal u uw dagen vullen?

"Met middeleeuwse geschiedenis, in de eerste plaats! Collega's in de geneeskunde hebben patiënten nodig, de wetenschappen toegang tot een labo, maar wij historici kunnen naar een archief gaan zolang we er monter genoeg voor zijn. Kennelijk weet de buitenwereld al heel goed dat ik met pensioen ga, want ik krijg erg veel uitnodigingen voor lezingen. Ze zeggen altijd: "nu zult ge wel tijd hebben", maar bon, zo blijf je wel bezig. Als ze mij nodig hebben, zullen ze mij wel weten te vinden. En als ik het leuk vind, zal ik het ook graag doen. Maar al de administratieve rommel, dat is nu gelukkig voor andere mensen. Ieder om beurt (lacht). Ook examens heb ik nooit graag afgenomen, vooral nu niet in het coronajaar. Het enige voordeel was dat je zonder problemen aan je tienduizend stappen kwam."

"Ik hou van wijn in het algemeen, maar met Bourgondië heb ik een speciale band"

Wij hebben uit goede bron vernomen dat u een groot liefhebber bent van Bourgondische wijnen. Wat zijn uw favorieten?

"(lacht) Ik hou van wijn in het algemeen, maar met Bourgondië heb ik een speciale band. Ik ken er de geschiedenis, maar ook de mensen. Maar ik zou zeggen: 'Alle wijnen zijn interessant.'"

Welk advies geef je aan startende en afstuderende studenten?

"Tegen starters zou ik zeggen: doe vooral wat je graag wilt doen. Ik heb in mijn carrière ontzettend veel studenten gekend die de eerste jaren iets studeerden dat hen eigenlijk niet boeide. Dat is zonde. Als je goed bent in wat je doet en dat ook graag doet, dan komt daar wel iets uit. Daarnaast hoop ik dat heel wat jonge mensen ook de weg naar het onderwijs vinden. Afstuderende studenten: vertrouw in jezelf, je vrienden, je netwerk en de waarden die je opgepikt hebt aan de universiteit. En vooral: vergeet niet om af en toe eens terug te keren naar je alma mater."