De feilbaarheid van kennis

Een interview met Joseph Agassi

Joseph Agassi is emeritus professor aan de universiteit van Tel Aviv. Hij werd in 1927 in Jeruzalem geboren en was een pupil van wetenschapsfilosoof Karl Popper. We gingen met hem in gesprek over wetenschap, kennis, de Shoah en het belang van openheid.

"Je seksuele gewoonten zijn erg verschillend vergeleken met die van je grootmoeder." Het is voor de meeste mensen moeilijk om zich het verleden in te beelden. "Ik weet dat mijn moeder en vader elkaar onder de huwelijksluifel hebben ontmoet", zegt Agassi verder. "Is dat niet verschrikkelijk? Denk er eens over na. Een jong meisje, dat niets weet over seks, moet ineens trouwen met een man die ze niet eens kent!" Het is bijna onmogelijk om zoiets voor de geest te halen. Onze generatie ervaart een heel andere wereld vergeleken met die van onze grootouders. Ondenkbaar. "Het laat je zien hoe verschillend we zijn, hoeveel we veranderen. De grootste boosdoener is wetenschap", duidt Agassi verder.

Maar misschien moeten we dit artikel best eerst in een bepaalde context plaatsen, of beter: waarom een Belgische studente van 22 jaar in gesprek trad met een emeritus professor van 93 uit Israël. Dit interview is een neveneffect van de zoektocht naar een antwoord op de prangende vraag 'wat is wetenschap?'. Om te begrijpen waar het over gaat, is een zijsprong nodig naar een consortium dat in de gelegenheid van Karl Popper werd geschreven, een beroemde wetenschapsfilosoof uit de 20ste eeuw. "Wellicht is wetenschap het voorbeeld van de prometheïsche waanzin, aangezien er geen fundament is aan of in wetenschap, aan of in autarkie", is te lezen in het werk. "Wetenschap, zegt Popper, is slechts trial and error." Joseph Agassi was de auteur. Hier haalt hij wetenschappen aan en hoe deze wereld in verandering is, maar ook de Shoah, hoe je het best omgaat met problemen en wat er uiteindelijk werkelijk waardevol is in een leven.

Wetenschappen en kennis: bereik en onbereikbaarheid

Veranderingen hebben altijd al plaatsgevonden in de geschiedenis, maar tot ongeveer de 18de eeuw waren deze redelijk willekeurig. De technologieën die ontwikkeld werden met wetenschappelijke kennis, zoals de uitvinding van de cinema, of van de grammofoon, en later telefonie en computers. Deze technologieën hebben de traditionele leefwijze van mensen grondig gewijzigd.

"Het toont dat we feilbaar zijn, dat we fouten maken"

Heeft de mens de natuur kunnen kraken? Betekent wetenschap zekere kennis? Dat is wat velen denken maar Agassi schudt zijn hoofd. "Neen. Wat Popper me vertelde, en dat was zijn geweldigste idee, is dat wetenschap gelijkstaat aan kritiek. Er is niets om ons zeker te maken van iéts. Kijk, een van de grootste wensen voor de wetenschap is erin slagen om te bewijzen dat de zon morgen nog steeds zal opkomen. Maar hoe meer we over de zon weten, hoe meer we weten dat het waarschijnlijk op een dag niet zal gebeuren", veruidelijkt Agassi. "Waarom? Omdat de zon een kerncentrale, een heliumbom is. De ster kan dus op elk gegeven ogenblik ontploffen. Als dat gebeurt zijn we allemaal dood binnen 8 minuten en 30 seconden. Geen enkele wetenschapper heden ten dage zal ontkennen dat de zon morgen eventueel niet meer opkomt, terwijl een wetenschapper van tweehonderd jaar geleden niet eens gedroomd zou hebben dat dat kan gebeuren. Het blijkt dus het omgekeerde van wat we wensen!" Of dit betekent dat kennis relatief is, beantwoordt Agassi met: "Het toont aan dat we feilbaar zijn, dat we fouten maken."

Doe gewoon iets dat je leuk vindt

Naast logica en wetenschappen, is Agassi ook bekend voor zijn politieke opvattingen. Agassi schreef Liberal Nationalism for Israel: Towards an Israeli National Identity (dat gratis op Google Books te vinden is), waar hij een oplossing tracht te vinden voor het Israëlisch-Palestijns conflict. Hierin beschrijft hij eveneens het verhaal van Hillel Kook, ook gekend onder de naam Peter Bergson, die in de Verenigde Staten verbleef en Amerikaanse joden op de hoogte wenste te brengen van de verschrikkingen die destijds in Europa plaatsvonden. Zijn werk werd verwoest, om redenen die Agassi nog steeds niet kan begrijpen. Hoe hij zelf de Tweede Wereldoorlog ervaarde? "Ik wist pas van de wreedheden van de oorlog wanneer deze voorbij was." En hoe mensen daar aanvankelijk op reageerden? "Het is erg interessant. Het eerste wat het Joodse leiderschap heeft gedaan, is de feiten verbergen en dat is vreselijk! Ik vind het onaanvaardbaar. We moeten erkennen dat ze vreselijke daden hebben verricht." 

"Zwijgen is het ergste wat een mens zichzelf kan aandoen"

Zwijgen, stelt Agassi, is uiteindelijk het ergste wat een mens zichzelf kan aandoen. "Het enige wat we moeten doen is er openlijk over praten. Dat is alles", bemerkt hij, wanneer gevraagd hoe men het best met problemen kan omgaan. "Het probleem is dat er te veel dingen zijn waarover we niet mogen praten. Onze opvoeding leert ons dat als je problemen hebt, je erover zwijgt en je problemen zelf regelt. Je moet geen last zijn voor anderen. Ik vind dat degoutant. Als je in de problemen zit, dan moet je dat vertellen aan iedereen die je maar kan vinden. Dus als we er gewoon open over zouden praten, is dat het dan? Wordt alles dan helder? Als het de zaken niet verheldert, dan kan je op z'n minst beter begrijpen waar het probleem exact ligt. En dit zorgt ook voor problemen die niet direct kunnen worden opgelost. Het helpt om erover te praten en het geeft een beter zicht erop. Je kan ze dan isoleren, je kan er iets mee doen."

"Om goed te zijn en goed te leven moet een mens respectvol en verantwoordelijk zijn. Een mens moet altijd om zijn naasten geven en dat is ook alles. Kijk, iets dat erg grappig is..." vertelt hij verder, "als je een nieuwe robot uitvindt, zou dit een gelegenheid zijn om minder te moeten werken. En op zijn beurt creëert de robot werkloosheid. Werkloosheid zou niet moeten bestaan. Het is een nieuwe uitvinding, en bovendien maar twee eeuwen oud." Maar wat moet een mens dan doen als die niet moet werken? "Oh, gewoon iets doen dat je leuk vindt. Het leven is te kort. Tijd is het duurste dat er is!"

Op de vraag of hij nog iets wilde meegeven, antwoordt Agassi "Mijn laatste advies: probeer zo hard mogelijk niét te werken, doe gewoon waar je zin in hebt. Je zal zien, en mensen zullen zeggen dat dit parasitair is, maar als je rond jou kijkt dan zal je merken dat enkel diegenen die iets deden dat ze leuk vonden werkelijk iets hebben bijgebracht aan de maatschappij."

0
Gemiddeld: 1 (1 stem)

Reactie toevoegen