"In één les moesten we het hoofd afzagen"

Dissectie van Riktor

Een donkere, raamloze kelder met felle neonlampen waarin gemaskerde dokters in spe op geheimzinnige wijze met scalpels in ijskoude lijken porren: zo stelden wij ons geneeskundestudenten in een dissectiezaal voor. 

Enkele ervaren studenten stellen echter snel orde op zaken: “Het is daar heel goed verlicht, hoor. Mensen denken vaak dat mensen opensnijden superspannend is, maar eigenlijk is het op den duur best saai. Als je ongeveer twee keer per week drie uur in de zaal moet staan, dan heb je het al snel gehad."

Soms vergeet je dat het een mens is

“Als ik een pro- of dissectie doe, probeer ik daar niet te veel bij stil te staan.” Annelore is 21 en zoals veel van haar medische klasgenoten sneed ze dit jaar voor het eerst in een dode mens. “Als ik bedenk dat dat lichaam een persoon is die echt heeft geleefd, is dat soms wel raar en beklemmend. Je krijgt geen info over het lichaam, maar soms probeer je te raden hoe zijn of haar leven was en wat hij of zij gedaan heeft. Als je bijvoorbeeld een gespierde en gebruinde persoon tegenkomt, zou je kunnen denken dat het een biker was."

"Als ik bedenk dat dat lichaam een persoon is die echt heeft geleefd, is dat soms wel raar en beklemmend" - Annelore

Of er deontologische lessen zijn om ethisch en respectvol te leren dissecteren? "Neen, dat gebeurt niet, maar ze zeggen wel dat je bijvoorbeeld je gsm niet mag meepakken. De meesten zijn automatisch wel redelijk respectvol, al heb ik een keer gezien dat ze lijksappen op elkaar aan het gooien waren. Het is zeker niet in extreme mate, maar op den duur wordt er natuurlijk wel wat afgelachen en de proffen lachen dan eigenlijk wel mee. We blijven studenten natuurlijk. Dat zagen bijvoorbeeld kan grappige taferelen opleveren. Bij een hersendissectie vergeet je soms dat het een persoon is die daar ligt en dan ga je er wat losser over."

Soms is het leuk

Geneeskundestudenten kijken met gemengde gevoelens terug op hun allereerste dissectie, die pas plaatsvindt in de tweede bachelor. “In het begin van een semester krijg je een lichaam en dat haal je dan praktisch helemaal uit elkaar. Elke les behandelen we een bepaald deel van het lichaam. In één les, bijvoorbeeld, moesten we het hoofd van het lichaam afzagen", vertelt Annelore. "Het is dan aan ons om bepaalde structuren te vinden die de proffen ons opleggen. Sommigen vinden het interessant en konden niet wachten om aan het echte werk te beginnen, anderen kregen het benauwd door de lijkgeur."

 "Meestal vallen er niet zo veel mensen flauw", sust Jana, een klasgenote van Annelore. "Het hangt ervan af welk lichaamsgedeelte er moet worden uitgesneden. De buik kan soms een echte hel zijn als die vol met vocht zit. Wat ik ook vies vind: de eerste keer moet je dus al dat vet af doen en dat lijkt zowat op een omeletje. Dat vond ik echt goor. Ik kon toen geen ei meer zien. Maar je went er wel aan.” 

Soms staat de piemel in de weg

Wat het lijk zou zien

Grappige anekdotes of theorieën levert het in ieder geval onvermijdelijk op. “Sommigen onder ons", vertelt Thomas, ook student Geneeskunde, "zien dan voor de eerste keer een naakte vrouw. Je neemt dat vast en ja, je bent daar wel mee bezig, met die onderdelen.” Jana reageert een beetje verontwaardigd: “Ik weet niet wat jij daar gedaan hebt hoor.” “Maar je moest iets doen met die piemel.” “Ja, die piemel staat wel soms in de weg, maar de vagina toch niet?” “En met die borsten,” zegt Thomas, “één iemand heeft daar een tumor gevonden en iemand anders een silicone borst.” “Maar één silicone?” lacht Annelore. “Misschien hadden ze maar één borst opengedaan, ik weet niet meer", besluit Thomas.

Meestal blijft er wel niet meer veel van over

Lichamen moeten binnen de 48 uur na overlijden naar de bewaringsruimte van de afdeling Anatomie en Embryologie gebracht worden. Daar balsemt men het lichaam met zinkchlorideen om het lichaam zo harder en droger te maken, waarna men het in een koele ruimte bewaart. Prosectoren prepareren hierna het lichaam voordat de studenten er hun pro- en dissectielessen mee houden. De faculteit probeert zoveel mogelijk uit een lijk te halen, want er worden er maar een aantal gedoneerd. Soms worden stukken van mensen voor een langere periode gebruikt, maximaal twee jaar. Soms kan het dus gebeuren dat sommige organen al verwijderd zijn door vorige dissecties. Sommige lichamen zijn ondertussen ook al uitgedroogd, maar andere zijn wel vochtig van de behandelingsvloeistof. Na gebruik wordt het lichaam aan de familie teruggegeven.

"De eerste keer moet je dus al dat vet af doen en dat lijkt zowat op een omeletje" - Jana

En soms is het nuttig

De faculteit Geneeskunde hamert steevast op het wetenschappelijke belang van de anatomielessen en indirect dus ook op het belang van de lichamelijke schenkingen. Gek genoeg heerste er onder de ondervraagde studenten onenigheid over het nut van de dissecties. De een vond de ervaring een absolute must en een onmisbaar onderdeel van de opleiding, terwijl de ander zich afvroeg “of het nu wel echt nodig was om zoveel mensen kapot te snijden, terwijl sommigen later niets met deze ervaring zullen doen. In dat opzicht vind ik prosecties veel relevanter.” Een mogelijke verandering kan er misschien komen met het verschijnen van de digitale anatomietafel, een grote tablet waarop lichamen geprojecteerd kunnen worden. Het lijkt er echter nog niet op dat studenten heel snel zullen moeten stoppen met het opensnijden van lijken.