Jij bent iemand die dit artikel leuk vindt

De wetenschap achter de horoscoop

Nog steeds in shock dat wij aan de hand van jouw faculteit zoveel over jouw persoonlijkheid konden zeggen? Wat volgt is een beschrijving van de wetenschappelijke methode die dit hoog staaltje persoonlijkheidspsychologie mogelijk maakte.

Eerlijk duurt het langst. Daarom begin ik met een kleine bekentenis: voor onze eerdere horoscoop hebben wij niet samen gezeten met een team van psychologen. En of het mogelijk is om gedetailleerde beschrijvingen te geven van iemands persoonlijkheid louter en alleen op basis van de faculteit waaraan iemand studeert weten wij niet. Maar wat we wel weten is dat onze horoscoop dat in ieder geval niet heeft gedaan.

"De horoscoop was geen volledige leugen."

Voordat je ons begint te bekogelen met verwijten als 'linkse leugenpers', willen we echter zeggen dat de horoscoop geen volledige leugen is. Er is een erg grote kans dat je jezelf herkend hebt in de beschrijving van jouw faculteit en de horoscoop is wel degelijk opgesteld aan de hand van een wetenschappelijke methode. Alleen is het misschien niet de methode die je had verwacht.

Jij bent iemand die vaak aan het verleden denkt

Horoscopen zijn een hedendaags voorbeeld van astrologie. Astrologie is het geloof dat de hemellichamen een impact hebben op ons gemoed. Belangrijk is om hierin een onderscheid te maken met astronomie, de wetenschap die de hemellichamen bestudeert. Dat de stand van de maan een grote impact kan hebben op het werk van een visser of dat de zon een grote impact kan hebben op het werk van een boer, ontkent namelijk niemand. Maar deze fenomenen hebben een wetenschappelijke verklaring. In de astrologie zijn de beweringen van een heel andere aard, daar beweren ze bijvoorbeeld dat de stand van de planeten bij jouw geboorte een grote impact kan hebben op je liefdesleven. 

Astronomie en astrologie zijn allebei al ontzettend oud. Vrijwel alle oude beschavingen beoefenden een vorm van astrologie, vaak nog sterk vermengd met astronomie. Vormen van astrologie werden teruggevonden bij Latijns-Amerikaanse volkeren, de Babyloniërs, de Egyptenaren, de Chinese beschavingen en de Romeinen en Grieken. Veel religies kenden bovennatuurlijke krachten toe aan de planeten en sterren en in combinatie met de resultaten van de astronomie werd hiermee het geloof in de bovennatuurlijke gaven van de sterren gevoed.

"De meeste horoscopen baseren zich op een versimpelde vorm van West-Europese astrologie."

De meeste horoscopen baseren zich op een versimpelde vorm van West-Europese astrologie. Daarbij worden aan mensen bepaalde eigenschappen toegeschreven op basis van de toestand van hun geboorte, makkelijk weergegeven als een sterrenbeeld. Ook de Chinese variant wordt steeds populairder, daar wordt het jaartal van je geboorte gelinkt aan een bepaald dier.

Jij bent iemand die begrijpt hoe horoscopen werken

Dat horoscopen complete onzin zijn, wisten de meeste mensen waarschijnlijk wel. Maar hoe is het dan toch mogelijk dat zoveel mensen het gevoel hebben dat die hersenspinsels hen accuraat kunnen beschrijven? De kracht van de horoscoop kan verklaard worden aan de hand van een psychologisch principe dat bekendstaat als het Forer- of Barnumeffect. Dat is een naam voor een psychologisch fenomeen waarbij mensen een hoge nauwkeurigheid toekennen aan beschrijvingen van hun persoonlijkheid die zij als gepersonaliseerd en specifiek beschouwen, maar in feite erg vaag en algemeen zijn.

Horoscopen maken gebruik van 'Barnumstellingen', zinnen die erg precies verwoord worden om erg gepersonaliseerd te klinken, maar in feite een zeer algemene of zelfs geen inhoud hebben. Er zijn verschillende trucjes die je hierbij kunt toepassen. Allereerst is het handig om in de jij-vorm te spreken, zodat mensen zich snel aangesproken voelen. Verder is het nuttig om zaken te zeggen die voor iedereen gelden, bijvoorbeeld dat iemand soms aan zichzelf twijfelt of mensen nodig heeft. Ook erg effectief zijn zinnen waarin je zegt dat iemand een eigenschap zowel heeft als niet heeft. Bijvoorbeeld door te zeggen dat iemand erg levendig is, maar soms erg stil. Ten slotte helpt het ook om alles erg positief te verwoorden en altijd kritiek te vermijden. Uit onderzoek blijkt dat mensen altijd meer geneigd zijn positieve uitspraken over zichzelf te geloven dan negatieve.

"Het meest essentiële is echter de context waarin de horoscoop gepresenteerd wordt."

Het meest essentiële is echter de context waarin de horoscoop gepresenteerd wordt. Het is noodzakelijk dat de lezer het gevoel heeft dat de uitspraak specifiek over zichzelf gaat en dat de lezer veel vertrouwen heeft in het medium dat hem deze informatie meedeelt. Als mensen zelf in de horoscoop geloven is er een grotere kans dat ze het gevoel hebben dat hun horoscoop ook echt is uitgekomen. Dat heeft te maken met het placebo-effect: als mensen geloven in het effect van een middeltje is er een grote kans dat zij het gevoel zullen hebben dat dit middeltje ook echt dat effect heeft.

Jij bent iemand die mensen bedriegt met nephoroscopen

Op erg wetenschappelijke wijze besloten we onze lezers te bedotten op basis van deze wetenschappelijke principes. Een eerste uitdaging was de ongeloofwaardigheid van astrologie. De kans dat mensen een beschrijving op basis van sterren serieus zouden nemen, leek ons bijzonder klein. Dit werd echter al snel gecompenseerd door de horoscoop in onze geliefde wetenschapssectie te plaatsen en een erg vage inleiding te geven, die leek te impliceren dat er een wetenschappelijke basis was voor de nonsens in de tekst.

Door met faculteiten aan onze universiteit te werken was het makkelijk een zweem van personalisering te creëren. Maar dit was ook handig om een andere reden. Mensen hebben erg stereotiepe beelden van onze faculteiten, dus door die stereotiepen te verwerken kreeg onze horoscoop meteen een zweem van betrouwbaarheid. Verder werden er vooral erg vage en inhoudsloze zinnen gebruikt, ideaal om een onbestaande betekenis in te lezen. En natuurlijk werd er enkel gebruik gemaakt van eufemismen. Zo werden die arrogante rechtenstudentjes "mensen die zelfzekerheid uitstralen" en werden gedrogeerde blandino's "mensen die niet bang zijn tegen de stroming in te zwemmen".

Barnumstellingen en het Forer-effect blijven echter niet beperkt tot horoscopen. Deze psychologische trucjes worden door charlatans allerhande toegepast: van waarzeggers en tovenaars, en nep-psychologen en reclamebureaus. Let dus maar op de volgende keer dat iemand zegt dat jij een kritische geest hebt.

Nog geen stemmen

Reactie toevoegen