Terug naar 't unief anno 1918

Onze voorvaders en -moeders konden evenwel niet rekenen op zo'n mooi sluitstuk: terwijl de soldaten aan het westelijk front de wapens neerlegden, vlogen in het Oosten de kogels om bolsjewistische oren, en werd zelfs in Duitsland her en der de rode vlag gehesen. Ook aan de Rijksuniversiteit Gent was het vanaf elf november niet eenvoudigweg back to school.

We schrijven de nadagen van de Eerste Wereldoorlog. Professoren en studenten van de Vlaamsche Hogeschool slaan op de vlucht richting Duitsland en Nederland. In omgekeerde richting keren Gents burgemeester Emile Braun, en de internationaal gerenomeerde geschiedenisprofessoren Henri Pirenne - bekend uit menig Marc Boone-les - en Paul Fredericq uit Duitse ballingschap terug naar Gent. Een woedende menigte slaat studentencafé De Halve Maan aan diggelen, cafébaas en dochters inbegrepen. In zijn troonrede op 22 november kondigt koning Albert aan dat de regering zijn schouders achter de vernederlandsing van de Gentse universiteit zal zetten. En in zijn eerste vergadering na de terugkeer van de burgemeester, besluit de Gentse gemeenteraad dat de Gentse universiteit à titre définitif terug moet keren naar de staat waarin ze zich bevond voor de Duitse bezetting. Professor, schepen en flamingant Camille De Bruyne, nochtans vers terug uit Duitse ballingschap, weigert dit voorstel te ondersteunen en wordt uit zijn ambt gezet.

De man die Marc Boones hart sneller deed slaan, Henri Pirenne

Paul Fredericq in ballingschap

UGent bezet

Een poging tot orde scheppen in dit kluwen. Het twistpunt van dienst is overduidelijk de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Voor de oorlog werden slechts enkele vakken in het Nederlands gegeven, maar was de vernederlandsing wel een van de grote strijdpunten van de Vlaamse beweging, die een Vlaamstalige elite wou kunnen opleiden. De Duitse bezetting had dit in een stroomversnelling gebracht. In een poging de Vlamingen te paaien, begunstigde Duitsland de status van het Nederlands in België. Franstalige straatnaambordjes in Gent werden vervangen door Nederlandse, en in 1916 werd de Gentse Universiteit, gesloten sinds het begin van de oorlog, heropend als eentalig Nederlandse “Vlaamsche Hoogeschool” - vertel aan je vrienden van Artevelde en HoGent niet dat in deze periode de term ‘hogeschool’ nog als synoniem voor ‘universiteit' werd gebruikt, of ze krijgen nog pretenties.

Heropend? Voor velen, een groot deel van de Vlaamsgezinden inclusief, was de Hogeschool uiteraard een project van collaborateurs. Twee van de grootste namen van de universiteit, Henri Pirenne en de flamingant Paul Fredericq, protesteerden en werden prompt door de Duitsers getrakteerd op een enkeltje ballingschap in Duitsland. Een golf van internationale kritiek volgde. Ook onder de bevolking was de Vlaamsche Hoogeschool weinig populair: de festiviteiten werden genegeerd, en van zodra de kans zich voordeed, moest De Halve Maan, waar de studenten van de Hogeschool zich graag ophielden, eraan geloven.

Opening van de Vlaamsche Hoogeschool

Studentenhuis Hou ende Trou. Toch iets goeds dat de Duitsers deden het eerste studentenhuis aan de UGent en daarmee de voorloper van de Brug en de Therminal

Taalspreidstand

Na de oorlog bevond de elite zich in een complete spagaat. Onder druk van koning Albert, die de radicalisering van de Vlaamse beweging wou tegengaan, had de regering aangekondigd dat er in Gent een Nederlandstalige universiteit zou komen. Tegelijkertijd radicaliseert het verzet tegen de vernederlandsing in het Gentse stadsbestuur en aan de universiteit. Tijdens de heropeningszitting verklaart burgemeester Braun de vernederlandsing tot een bedreiging voor de nationale orde, en zelfs Paul Fredericq, voor enkele maanden rector, staat weinig enthousiast tegenover de vernederlandsing. Slechts in 1923, na hevig protest en een regeringscrisis, stemt het parlement voor een compromis: er zal een Nederlandstalige en een Franstalige afdeling aan de Gentse universiteit worden opgericht, waarin telkens twee derde van de vakken in de eigen taal, en een derde in de andere taal zal worden gegeven. Geen van beide kampen is er gelukkig mee: de universiteit raakt bekend als de half-en-halfuniversiteit en als de Nolfbarak, naar de minister die het wetsvoorstel indiende. De Franstaligen richten tot overmaat van ramp een Ecole des Hautes Etudes waar de Nederlanstalige vakken in het Frans worden gedoceerd. Uiteindelijk wordt de universiteit in 1930 definitief vernederlandst.

Dit is Vlaamse grond de UGent definitief vernederlandst