"Pak uw pillen toch eens, man"

Jessie

Een paar weken geleden las ik enkele tweets van een hooggeplaatste politica ter rechterzijde: “Pak uw pillen toch eens man. (…)”, “Hoe ziek kan je zijn. Zoek eens medische hulp (…)”. De context, namelijk de modderpoel die Twitter vaak is, maakt het onmiskenbaar duidelijk: allusies op psychische problemen worden gebruikt als scheldwoord, ad hominem.

“Waar maak jij je druk om?” hoor ik u vragen. Inderdaad, dit soort uitspraken komt zo vaak voor dat weinigen er nog van opkijken. Zelf herinner ik me Tom Lenaerts die een dik jaar geleden tijdens een quiz makkelijke lachpunten scoorde door nog maar eens ‘de zotten van Geel’ in hun hemd te zetten.

Toch raakt dit me recht in mijn ziel. Zowel mijn ouders als ikzelf hebben al veel onnodig geleden onder het taboe dat op psychische kwetsbaarheid rust. Zelf ben ik hoogopgeleid, en mijn depressie was slechts van tijdelijke aard. Dat maakt mij nog aanvaardbaar voor de goegemeente, hoewel ook dat een recent fenomeen is. Een medeschuldig stilzwijgen - vaak eigen aan de succesvolle, witte, katholieke middenklasse - maakte mijn schooltijd tot een pijnlijke, grotendeels eenzame periode.

Bij mijn beide ouders ligt het anders. Zij worstelen al sinds hun jongvolwassenheid met een chronische psychische ziekte. Jawel, ziekte. Geen ‘gevoeligheid’, geen ‘kwetsbaarheid’, geen ‘problemen’. Die woorden dekken niet de ernst van hun aandoening, noch erkennen ze het feit dat mijn moeder en vader geen enkel aandeel hebben in de kaarten die hen werden toebedeeld. U moet weten: psychisch leed is even reëel en even pijnlijk als fysieke pijn. Meer nog, een scheiding tussen beide is een absurditeit. Maar het taboe en het stigma maken het nog veel zwaarder dan het al is. En wanneer leed van gelijk welke orde niet wordt erkend, wordt het bestendigd en plant het zich voort. Dan dijt het uit als een olievlek en kan het een hele samenleving schaden. In dit licht het schokkende cijfer dat ongeveer 1,2 miljoen Belgen, waaronder ikzelf, antidepressiva nemen.

"Mogen we nu ook al niet meer lachen?"

Campagnes als 'Te Gek?!', maar ook belangenorganisaties als de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid en Similes, hoe goedbedoeld ook, preken veelal voor de eigen parochie van hoogopgeleide, links-liberale dertigers en veertigers. Het hoeft daarom niet te verwonderen dat hun focus vaak ligt op acute depressie en burn-out. Ja, het is ook belangrijk om dit taboe te doorbreken, maar wat mij betreft, gaan zij niet ver genoeg. Ze brengen zo goed als geen verandering op vlak van beeldvorming rond chronische psychische aandoeningen. Dat laten we liever over aan pakweg een Luc Alloo.

“Zeg, mogen we nu ook al niet meer lachen?” hoor ik u verontwaardigd vragen. Natuurlijk wel! We moeten lachen! Het alternatief is wenen. We moeten op humoristische wijze taboes doorbreken, maar niet bevestigen vanuit een positie van blind, doof, en vaak zelfs goedbedoeld privilege. Daarom ben ik zo aangenaam verrast, blij, ontroerd, zelfs een beetje extatisch over 'Taboe' van Philippe Geubels. Op een te weinig geziene manier laat hij kwetsbare minderheden in hun waardigheid. Hij kleeft een gezicht op 'de armoezaaier', 'de zot'. Dat doet hij met respect, met tact en vooral in een sfeer van samenwerking en gelijkwaardigheid. Die aanpak maakt het programma zo taboedoorbrekend.

Ik maak me geen illusies. Er is meer nodig dat dat. Het is slechts een begin, maar laten we samen taboes - groot en klein - doorbreken. Niet door grove, kwetsende uitspraken, maar door tact, menselijkheid. En oh ja, door humor.