Jodiumpillen

Het nucleaire noodplan dat sinds begin maart actief is, verandert enkele zaken grondig. Tot voor kort hadden enkel zwangere vrouwen, kinderen en mensen binnen een straal van 20 kilometer van een kerncentrale recht op de kaliumjodidetabletten. Die straal is nu uitgebreid tot 100 kilometer, waardoor ze quasi het hele land bestrijkt. De Fransen en Nederlanders hebben immers, net zoals België in Doel, kerncentrales aan de grens geposteerd zodat werkelijk heel het land zich in de gevarenzone bevindt. Helaas dus geen Europese solidariteit te bemerken op dit vlak. Enkel Antoing, een stadje in het uiterste westen van Henegouwen, valt buiten de perimeter en wordt zo op slag het ultieme toevluchtsoord voor ieder die de radioactieve neerslag vreest.

Het helpt

De rest van België is bij een nucleaire ramp echter aangewezen op de jodiumpilletjes. Dat die sommige gevolgen van radioactieve neerslag kunnen verminderen, lijdt geen twijfel. Hun werking is even simpel als elegant. Wanneer er een kernramp plaatsvindt, komt er radioactief jodium in de lucht en in ons eten terecht. Zo kan het onze interne organen besmetten. “In ons lichaam heeft vooral de schildklier jodium nodig”, wordt ons verteld in de Gentse apotheek Ter Platen. “Als die op het moment van besmetting nog jodium kan opnemen, komt dat radioactieve jodium in de klier vast te zitten. Op die manier ontstaat er een constante bron van straling die in je lichaam aanwezig blijft.” Wanneer je de jodiumpillen tijdig hebt ingenomen, sta je er echter veel beter voor. “Het jodium in de tabletten verzadigt de schildklier volledig waardoor het slechte jodium niet in het lichaam kan blijven zitten. De schildklier kan het jodium gewoon niet meer gebruiken.” Het risico op schildklierkanker daalt dus sterk bij inname. Dat de pillen geen overbodige luxe zijn, blijkt uit cijfermateriaal van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Na de kernramp in Tsjernobyl steeg het aantal gevallen van schildklierkanker bij Wit-Russische kinderen bijvoorbeeld van één kind per miljoen vóór de ramp naar 36 gevallen erna.

Zonder hubris

Toch zijn de tabletten niet helemaal zaligmakend. Bij een kernramp komen er immers nog andere radioactieve stoffen vrij, zoals cesium-137. Daartegen biedt het goede jodium geen bescherming. “Ook nadat je je pillen ingenomen hebt, moet je zeker niet op straat gaan rondlopen en denken dat je niets meer kan overkomen. Je moet het eerder zien als een bescherming om op lange termijn de risico’s van een kernramp te verminderen”, waarschuwt de apotheker. Een ander heikel punt betreft de timing van de inname. “Voor een optimale bescherming van de schildklier zou je ze drie uur voor de besmetting moeten innemen.” Toch hoef je geen orakel te zijn om een kernramp te overleven. “Als je nu hoort dat er ergens een kernramp gebeurd is, kan je ze nog steeds innemen. Dan ben je ook nog steeds goed beschermd."

Ondanks hun gedeeltelijke werking is een groot aantal mensen overtuigd van het nut van de jodiumtabletten. “Er zijn al veel mensen langsgekomen om gratis pillen te halen”, gaat de apotheker verder. “Die mensen willen zeker zijn dat als er iets gebeurt morgen, ze voorzien zijn van de jodiumpillen. Het is natuurlijk ook goed in de media geweest, dat helpt.”

En onder voorwaarden 

Hoewel het jodium erg handig is als er effectief iets misloopt, neem je ze het best niet zomaar. “Als apothekers moeten we er goed bij zeggen op welke manier en in welke omstandigheden het moet ingenomen worden. Het is echt niet de bedoeling dat je de tabletten preventief inneemt, want dan kan het best zijn dat ze je meer kwaad doen dan goed.” Het is niet omdat ze gratis zijn, dat het ‘jodiumpillen à volonté’ wordt dus. “Enkel als er echt iets gebeurd is, kan je ze eventueel slikken. Eerst en vooral is het belangrijk om beschutting te zoeken. Dat is de eerste stap. Dan moet je via de media goed in het oog houden of je eventueel de jodiumpillen moet innemen.” Enig voorbehoud is dus aangewezen bij het gebruik.

Zeker voor mensen op leeftijd gaat de inname van de pillen gepaard met risico’s. “Mensen die ouder zijn dan 40 jaar wachten het best nog wat langer om ze in te nemen. Een teveel aan jodium kan op die leeftijd een blokkering van de schildklier opleveren en dan zit je met grotere problemen achteraf.” Het zijn sowieso kinderen die het meest kwetsbaar zijn. Bestraling tijdens de vroege jeugd kan leiden tot de ontwikkeling van schildklierkanker tot 30 jaar na de bestraling. Ook zwangere vrouwen moeten extra goed opletten omwille van de gezondheid van hun ongeboren baby. Daarnaast moet de dosis ook aangepast worden aan de leeftijd: volwassenen nemen er best twee in, baby’s hebben al voldoende aan een kwartje. De apotheker geeft nog een gouden tip mee voor wanneer armageddon echt toeslaat: “Het is essentieel dat je de pillen oplost in water. Niet gewoon inslikken als pil dus, dan werken ze onvoldoende.”

Als de radioactieve wolken neerslaan uit de hemel mag het jodium dan wel van goudwaarde zijn, voorlopig kan je het goedje moeilijk waardevol noemen. Wie cynisch hoopte om al ’s lands apotheken af te schuimen om jodium te hamsteren en voor een hoge prijs te exporteren naar het buitenland, is eraan voor de moeite. Online betaal je 2800 Indiase roepies, ongeveer 35 euro, voor een kilogram kaliumjodide. Dat is de wetenschappelijk meer correcte naam voor de inhoud van de tabletten. Gezien de lage hoeveelheid per pakje, ben je al snel 1500 apothekersbezoekjes verder vooraleer je je 35 euro gecasht hebt. Ondanks het duidelijke medische nut, is het dus weinig interessant om een jodiumhandeltje op te zetten. Het klinkt ook erg illegaal.