De coming of age van Stefan Hertmans

Hertmans is pas terug van een verblijf in zijn huis in Frankrijk en de aanpassing aan zijn thuisland valt hem zwaar. "Ik heb het gevoel dat er in België geen klimaat meer is: het is grijs en het verandert niet. Dat is verschrikkelijk om onder te leven. In 'Naar Merelbeke' (1994) schrijf ik: 'Op een bepaald moment zal de lucht compleet dicht zitten.' Als ik dat nu herlees, schrik ik van de profetie van die woorden. Het mediterrane licht daarentegen geeft een enorme energie. Als je vier maanden kunt leven in een klimaat waar er 280 dagen zonlicht is, dan word je een ander mens. Je kan zelfs speculeren over de droeve toon van sommige Nederlandse en Vlaamse schrijvers, tegenover het vitalisme van schrijvers die het Zuiden kennen."

Sinds zijn boek 'De bekeerlinge' is het algemeen bekend dat Hertmans af en toe in de Vaucluse verblijft. "Ik ben niet zo iemand die een villa heeft met een zwembad; ik heb destijds een oud huis gekocht waar ik hard in heb moeten werken. Ik heb altijd al graag met mijn handen gewerkt, omdat ik dat heel zuiverend vind. Daarvoor moet je de gemeenschap ook echt leren kennen, met een vakman in het Frans - liefst in het dialect - over technische zaken kunnen praten. Zolang je daar alleen maar onder elkaar je eigen taal blijft spreken, integreer je niet."

"Als je kunt leven onder 280 dagen zonlicht, word je een ander mens"

Tweede zit

In de jaren 70 studeerde Hertmans Germaanse aan wat toen nog de Rijksuniversiteit van Gent heette. In zijn eerste jaar had hij een tweede zit. "Ik denk dat ik een beetje te wild begonnen was, en dat ik eigenlijk vooral had genoten van het studentenleven (lacht). Ik had er mij flink aan mispakt", geeft Hertmans toe. "Op het examen van geschiedeniskritiek had ik mij versproken, een klein detail, maar het mocht niet zijn." Toch is hij naar eigen zeggen daarna ook niet echt een voorbeeldige student geworden. "Ik denk niet dat ik een brave student was, maar ik was wel geïnteresseerd in wat ik deed. Ik vind brave studenten veel te tam."

Waar hij dan wel te vinden was? Tussen muzikanten en bij verschillende politieke evenementen. "Ik ging luisteren - zowel bij trotskistische als maoïstische verenigingen. Ik betoogde mee, debatteerde en las politieke theorieën." Toen hij afstudeerde in 1974 vond hij vrijwel meteen een fulltime job in het onderwijs. "Schrijven deed ik after hours. Ik ambieerde immers absoluut geen literaire carrière", aldus Hertmans. Pas in 1981 debuteert hij dan toch met 'Ruimte', onder aanmoediging van dichter-muzikant Willy Roggeman en schrijver Paul de Wispelaere.

Excentrieke dromers

Rond die tijd geraakte hij ook betrokken bij AGALEV (de voorloper van Groen, red.). "De ecologische vraag is één van de grote vragen van onze tijd. Steeds meer. Destijds was het rapport van de Club van Rome nog vrij recent. Dat werd toen nog beschouwd als een vrij excentrieke kwestie van enkele dromers. Toch zijn de consequenties van een neoliberale wet van de jungle waarin de zwakste het onderspit delft enkel urgenter geworden."

"We zijn hard wakker geworden in een wereld waar voor alles opnieuw geknokt moet worden"

"Als ik zeg dat mijn generatie naïef was, dan bedoel ik dat wij toen echt geloofden dat alles zou veranderen. Wij geloofden dat de mens zich zou bevrijden van de ouderwetse katholieke kerk, dat we door de Dolle Mina's in een maatschappij met seksuele gelijkheid terecht zouden komen, en dat er een progressieve onderstroom was. We zijn hard wakker geworden in een wereld waar voor alles opnieuw geknokt moet worden. In deze tijden is het belangrijk dat je als auteur een maatschappelijke positie inneemt, maar je zult altijd merken dat engagement ook goedkoop gebruikt wordt. Daar ben ik heel kritisch over, want voor je het weet ben je verkocht aan één of andere mediastunt."

Hugo Clausjaar

Of hij iets gaat ondernemen in het Hugo Clausjaar? "Niet echt. Er staat een zeer omvangrijke dichtbundel op de agenda die ik wil afwerken." Toch heeft Hertmans Claus wel goed gekend. "We zagen elkaar soms bij een goede vriend in de Provence. Claus lezen was uiteraard één van de rode draden in mijn schrijverschap: je moet als schrijver sowieso je positie bepalen tegenover Claus. In zekere zin heb ik mij afgezet tegen hem door voor het experiment te kiezen. Ik heb mij gevoed met Marguerite Duras, Claude Simon, en de nouveau roman om een eigen stem te vinden en los te komen uit de schaduw van de grote Hugo Claus." En dat herdenkingsjaar? "De mensen zouden elkaar verdringen om iets over hem te mogen zeggen in de media. Ik probeer daar liever discreet in te blijven."

Harder dan sneeuw

Verder in 2018 staat een verfilming gepland van 'Harder dan sneeuw', een roman over terrorisme uit 2004. "Kadir Balci (regisseur van onder meer 'Turquaze', red.) was destijds een student van mij aan de academie. Tot mijn plezier is hij films beginnen maken en heeft hij mij gevraagd om een boek van mij te mogen verfilmen. Dat is een zeer goede verstandhouding geworden: hij heeft mij collegiaal betrokken bij de omvorming tot een scenario." Of 'Oorlog en terpentijn' ook ooit verfilmd wordt? "Mij wordt geregeld gezegd: fantastisch boek om te verfilmen, maar te duur."

"Oorlog en terpentijn: fantastisch boek om te verfilmen, maar te duur"

"Je moet natuurlijk heel de oorlogssituatie nabouwen; daar kwam voorlopig dus niets van in huis." Of hij zich zou moeien met de verfilming van dat boek? "Nee, dat moet je niet doen. Dat is een kwestie van vertrouwen. Ik zou nooit de fout maken die Beckett ooit heeft gemaakt om bepaalde interpretaties op te leggen. Zolang de strekking niet aangetast wordt, moet iemand daar zijn gang mee kunnen gaan. Mocht men nu van mijn grootvader een collaborateur maken, dan zou ik daar wel tegenin gaan natuurlijk (lacht)."