Cantussen wordt immaterieel erfgoed

"Voor mij is een cantus iets voor de vriendschap, de gezelligheid, samenzijn met gelijkgezinde mensen, of mensen uit dezelfde streek", vertelt Maxime. "Cantussen, dat is gewoon sfeer en amusement". Daarnaast zorgt de cantus voor een welkome vorm van structuur in het hectische leven van de gemiddelde student. "Het is een gestructureerde avond: je weet duidelijk waar je je aan moet verwachten en wat er zal volgen." Dat wil natuurlijk niet zeggen dat elke cantus hetzelfde is. Volgens Maxime is dat zelfs een van de meest typische eigenschappen van een cantus: "De volgorde, de liederen, de locatie, de mensen, enzovoort zijn tijdens de cantus niet altijd hetzelfde. Er wordt ook soms ook ingespeeld op de actualiteit. Er zal altijd wel iets unieks zijn aan de cantus, maar natuurlijk altijd binnen dezelfde structuur." Verschillende steden en studentenverenigingen hebben andere regels en gebruiken. Zo mogen in Gent normaliter alleen gedoopte studenten binnen op een cantus, wat ook bijdraagt tot de vaak unieke ervaring. 

"Dat drankaspect is absoluut niet het belangrijkste"

Voor Maxime is het cantussen ook een voortdurend veranderend iets. "Cantussen is een levend ding. De basisstructuur blijft, maar de kleine veranderingen zijn de belangrijkste. Ik ben ook blij dat Gent uiteindelijk de beslissing genomen heeft terug zijn eigen versie uit te brengen en opnieuw wat vernieuwing heeft geïntroduceerd. De codex van het KVHV (Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond, red.), de Leuvense editie die ook in Gent circuleerde, is zo goed als onveranderd sinds de jaren 50. Die liederen blijven ongeveer hetzelfde, en het is toch een beetje jammer dat er daar geen evolutie komt."

Een veelgehoorde commentaar op cantussen, is dat ze an sich weinig meer zijn dan een goed excuus om veel pinten te drinken. Een vooroordeel dat volgens hem alvast niet klopt. "Voor mij is dat drankaspect absoluut niet het belangrijkste en dat zou voor iedereen zo moeten zijn. Ik heb al cantussen gedaan waarop ik enkel water en frisdrank dronk. Ik hoef er zeker niet lazarus uit te komen. Je bent op een cantus om je vrienden te zien, je bent daar voor de gezelligheid. Die liederen zwepen je op, de emoties komen vrij."

Erfgoed

Het cantussen in al zijn vormen is onlangs ook officieel immaterieel erfgoed geworden. Het sluit aan bij een lange lijst van activiteiten en gebeurtenissen, gaande van origami tot de tabaksfeeverkiezing. In de praktijk verandert dit weinig volgens Maxime en komt het vooral neer op een extra pluim of titel. Toch ziet hij ook wel kleine praktische voordelen: "Misschien dat er sommigen zijn die naar de mama en de papa gaan en zeggen: 'Mama en papa, dat is wel immaterieel erfgoed, hé!'"

"Uiteraard moet een codex meegaan met zijn tijd"

Belangrijker voor hem is het imago van cantussen: "Mogelijks leidt het tot meer sociale aanvaarding. Op dit moment zijn er zeer veel buitenstaanders die daar nog steeds op neerkijken en een negatieve bijklank geven aan het cantussen terwijl dat absoluut niet nodig is." De erkenning kan voor het cantussen echter ook nadelige gevolgen hebben. "Natuurlijk hoop ik dat ze niet, zoals wel bij Aalst Carnaval het geval was, met het vergrootglas naar ons zullen kijken en iedereen over dezelfde kam scheren. In alles vind je wel een rotte appel, en het zou jammer zijn dat iets dat an sich zo mooi is, wordt tenietgedaan door de mensen die het verpesten voor de rest."

Controverse

De vergelijking met Aalst Carnaval komt inderdaad niet uit het niets. Net zoals bij het dopen komt er steeds meer kritiek op de verschillende aspecten van cantussen. Naast het rijkelijk aanwezige gerstenat, kunnen ook sommige liederen op steeds meer commentaar rekenen, gaande van vrouwonvriendelijke tot racistische teksten. Maxime nuanceert de kritiek meermaals: "We zijn daar vanuit de Gentse beweging mee bezig, net zoals in Leuven. Er wordt over gesproken en gedebatteerd, en dat is volledig terecht. Uiteraard moet een codex meegaan met zijn tijd, je kunt dat niet honderd jaar hetzelfde houden, dat zou belachelijk zijn." Liederen zoals 'Polly Wolly Doodle' werden op deze manier al aangepast in de Gentste codex, maar zijn nog steeds in de originele versie terug te vinden in andere codices.

"Studenten zijn veel meer met een educatieve aanpak dan censuur"

Censuur is voor hem dan ook een te drastische oplossing: "Liederen censureren of eruit halen omdat ze in een verkeerde tijdsperiode gebruikt worden, lijkt me een moeilijke opgave. Dan kun je volgens mij heel de codex eruit halen, of toch zeker de helft." Hij spreekt de kritiek vooral tegen vanuit de oorsprong van de liederen: "Veel van de liederen zijn marsliederen. Het Zwitserse leger gaat ook marsliederen zingen, maar wil dat zeggen dat de liederen die zij zingen fout zijn? Neen, die zijn neutraal." Ook liederen met een meer precaire oorsprong, zoals het Duitse lied Erika, moeten genuanceerd worden. "Erika is volgens mij het grootste probleem, omdat dat zogezegd een SS-lied zou geweest zijn. Dat is niet waar, het werd gezongen door de Wehrmacht. Midden de jaren 70 en 80 werd dat nog altijd gezongen, zowel door het Duitse leger als het Belgische leger. Staat er iets in over nazisme in dat lied? Neen, dus wat is er puur tekstueel dan fout aan dit nummer? Studenten zijn veel meer met een educatieve aanpak dan censuur." Hij drukt op het hart dat de liederen die duidelijk over de schreef gaan, aangepast werden of niet meer in de codices staan en dat ze dus wel degelijk meegaan met hun tijd.

De Gentse codex is volgens hem dan ook inclusief en de discussies die er vandaag zijn komen neer op de leeftijd van sommige van de liederen: "Hedendaagse muziek, dat staat bijvoorbeeld meer ter discussie, tegenover de verouderde muziek. Het 'Kaerelslied', bijvoorbeeld, is een saai Middelnederlands nummer. Wanneer zing je dat? Met een paar commilitones die dat lied toevallig kennen, waarbij je een luit van onder het stof kunt halen om het nog wat ouder te maken (lacht)"