Ik bedacht me onlangs iets zeer opmerkelijks. Je moet eens letten op de manier waarop iedereen elkaar groet wanneer ze elkaar op café of elders tegenkomen of afgesproken hebben. Meisjes zullen meisjes een knuffel of een kus op de wang geven. Jongens zullen meisjes een kus op de wang geven. Maar jongens zullen elkaar meestal enkel een hand geven of een handshake uitvoeren die ze ergens terloops hebben bedacht. Vanwaar deze afstand tussen jongens?
Het is zeker geen absoluut gegeven dat jongens onderling nooit ofte nimmer meer dan een hand zullen geven op vriendschappelijk niveau, zeker niet. Ik zie het elke dag gebeuren dat mannen elkaar een bro hug geven of zelfs zo'n lieflijk kusje op de wang. Ik doe het zelf ook regelmatig. Als je echter naar de algemene gang van zaken kijkt, zal je zien dat er nog steeds een grote kloof is tussen de fysieke nabijheid van mannen en vrouwen bij - hoe banaal - een begroeting.
Je kan je natuurlijk afvragen of dit nu zozeer een probleem is of niet. Ik denk dat er in ieder geval een kiem van een probleem in schuilt. En wel hierom: we leven in een wereld waar fysieke nabijheid tussen mannen onderling ervaren wordt, door mannen en ook door anderen, als een scrupule. Riskeer je daarin geen cultuur te kweken die de mogelijkheid tot het vrijuit ervaren van emoties door mannen inhibeert? Een mondvol, dus laat mij dit even verhelderen.
De status van de knuffel
Begroetingen vinden plaats volgens een hiërarchisch principe. Grof gesteld zal je iemand die je niet kent of misprijst een hand geven, zonder meer. Iemand die je al wat beter kent, of een persoon met wie je het goed voor hebt, zal je begroeten door een hand te schudden, maar met wat meer geste en communicatie.
Een knuffel is meer dan een begroeting
Je kent het wel: goedlachse smalltalk op verbaal niveau, maar ook non-verbale informatie, zoals in de ogen te kijken, glimlachen en zelfs door een uitnodigende sfeer uit te stralen aan de hand van de openheid van je postuur. Bij langdurige, hechte vriendschappen zal je vanzelfsprekend vaker fysieke affectie gewaarworden, alhoewel die nog steeds vrij subtiel kan zijn van persoon tot persoon.
Wat betreft die knuffel, daar komen we natuurlijk in dubieuzere gebieden terecht. Een knuffel is namelijk meer dan een begroeting. Het is ook een tentoonspreiding van appreciatie, een bevestiging van vriendschap en - misschien wel essentiëler dan al het voorgenoemde - een van de weinige betekenisvolle middelen die wij mensen kennen dat een ander kan troosten in tijden van ongemak en verlies.
Voedsel en emotioneel welzijn zijn evenwaardige basisbehoeften
Die knuffel lijkt echter, grosso modo, evidenter te zijn voor meisjes dan voor jongens. De redenen hiervoor zijn niet zo onbegrijpelijk. We leven immers nog steeds in een wereld waar de man het niet alleen enorm moeilijk heeft met het uiten van emoties, maar ook een wereld waarin die emoties, als ze dan geuit worden, niet even serieus worden genomen als bij vrouwen. De term 'verman jezelf' zegt genoeg.
De knuffel die een man aan een ander zal geven, heeft een speciale waarde. Het lijkt alsof ze er zuiniger mee zijn. Ze gebruiken het onderling exclusiever voor intensere emoties. Op zich niet echt een probleem, ware het niet dat een knuffel en de vanzelfsprekendheid die ermee gepaard zou moeten gaan, niet-vanzelfsprekend is in een cultuur van schaamte en afwijzing van mannelijke emotiebeleving.
(On)aangeleerd gedrag
Zoals kinderen hun erwtjes en worteltjes moeten leren opeten, zo ook zou men hun moeten leren communiceren over hun emoties. Voedsel en emotioneel welzijn zijn namelijk evenwaardige basisbehoeften, durf ik te stellen. Maar zowel mannen als vrouwen kunnen moeilijk emoties verwoorden.
Fysieke nabijheid is geen sociale vanzelfsprekendheid voor mannen
Het onder woorden brengen van onze emotionele toestand is ongelooflijk moeilijk, en vereist veel empathische intuïtie en vaardigheden van de luisteraar. De spreker moet ook in staat zijn die complexe, emotionele concepten verwoord te krijgen.
Het communicatieve probleem van taal is echter geen onoverkomelijke drempel. Vaak zijn woorden niet per se nodig. Je herkent de situatie waarschijnlijk wel waarin je uitgeteld en emotioneel gedraineerd je beste vriend(in) simpelweg in de armen valt, tranen met tuiten huilend (of niet, wat deels mijn punt is). De fysieke nabijheid en die onvermurwbare acceptatie vertalen zich als een alomvattend schild. Je voelt je opgelucht en veilig, en de problemen kunnen we later wel oplossen.
Die vrijwillige openheid is echter iets waarmee men gesocialiseerd moet worden. Het moet als quasi normaal worden ervaren en al van kindsbeen af als valabele optie aangeleerd worden. Dit is nog te weinig het geval. Net dáár zit het probleem: fysieke nabijheid is geen sociale vanzelfsprekendheid voor mannen.
Boys should cry
The devil is in the details, zegt men wel eens. Zo ook in dit geval. Als we jongens niet eens kunnen aanleren dat een knuffel geen toonbeeld van zwakte is, hoe kunnen we dan verwachten dat we ooit voorbij dat aloude, achterlijke gedoe van 'boys don't cry' zullen evolueren?
Zoals ik in het begin reeds vermeldde: ik zie veranderingen, in selectieve delen van mijn persoonlijke, sociale kring. Maar nog te veel jongens en mannen zitten geboeid door het stigma van 'de harde man' en dat mag stilaan aan zijn einde beginnen te komen. De zelfmoordcijfers zijn nog steeds véél te hoog voor mannen, deels omdat ze niet kunnen spreken over emoties en ook geen fysieke geborgenheid kunnen verwachten. Niet alles is mind over matter. Soms moet de mind eens buiten beschouwing gelaten worden en moet je eens een knuffel durven te geven.
Dus laat ons beginnen bij het begin: bij een groet.
Reactie toevoegen