Pano bezorgt UGent schaamrood op de wangen

Het was al even geleden dat een Pano-reportage de UGent op stelten zette. Hoog tijd om daar verandering in te brengen, moeten ze bij de VRT gedacht hebben. De Panoreportage van woensdag 16 maart legde een hele resem wanpraktijken aan de UGent en de KU Leuven bloot. Aan onze alma mater (#WeAreUGent) zoomde de documentaire in op het geval van één professor aan de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, specifiek in de vakgroep Plant en Gewas.

Vernedering van doctorandi

Het betreft een prof die een belangrijke positie binnen de faculteit verworven had. Hij is een van de meest publicerende proffen en begeleidde een hele schare aan doctoraatsstudenten. De documentaire laat uitschijnen dat dat een van de redenen is waarom hem 'van bovenaf' de hand boven het hoofd wordt gehouden.

Volgens de getuigenissen in de uitzending maakte het gedrag van de prof het quasi onmogelijk om te functioneren als doctoraatsstudent. Er zou een destructieve sfeer heersen, de professor vernederde zijn doctorandi en bezorgde hen zodanig veel onzekerheid dat velen twijfelden of ze wel zouden doorgaan met hun doctoraat. Getuigen hebben het over een man die niet bezig is met wetenschap, maar enkel met zijn imago.

Getuigen hebben het over een man die niet bezig is met wetenschap, maar enkel met zijn imago

Daar zou hij bijzonder ver voor gegaan zijn, en zelfs de grens tussen wetenschap en vervalsing overschreden hebben. Data werden gepimpt, onderzoeken werden iets aantrekkelijker voorgesteld dan ze werkelijk waren, en dat allemaal ter meerdere glorie van de professor. Doctorandi getuigen ook dat de publicatiedruk torenhoog ligt, omdat de prioriteit bij zo veel mogelijk geld binnenhalen zou liggen.

20 klachten, niks gebeurd

Jarenlang is er daar dus geen verandering in gekomen. "Maar hebben ze wel geprobeerd om er iets aan te doen?", vraagt de stem van de presentator zich luidop af. Een terechte vraag, want je kan je natuurlijk afvragen of ze het wel echt willen: 20 klachten over één prof is aan de lage kant.

Ook bij een ander UGent-orgaan, Divergent, dat zich bezighoudt met diversiteit aan de UGent, klinken er klachten. Een diensthoofd zou, ondanks negatieve feedback van bijna de hele dienst, er jarenlang gewoon doorgewerkt hebben. De waslijst aan klachten betrof vooral zowat alle mogelijke vormen van onprofessioneel gedrag.

Onaantastbaar

"Wanen sommige proffen zich onaantastbaar?", poneert de vertelstem even later. Het heeft er alles van weg, en dat wordt in de hand gespeeld door de manier waarop de tuchtprocedure om klacht in te dienen wegens grensoverschrijdend gedrag aan de UGent in elkaar zit. Een melding indienen is informeel en kan anoniem, maar daar moet op zich niks mee gedaan worden. Dat moet de universiteit wel doen met een formele klacht, maar dat kan niet anoniem gebeuren. Daarna passeert de klacht direct bij de rector, die moet oordelen of er een procedure wordt opgestart. Aangezien dat in verschillende bekende gevallen van klachten niet gebeurde, kijken velen nu sceptisch naar de rol van de rector in het hele verhaal.

Het woord 'doofpot' wordt ook in de mond genomen

Een klacht indienen wordt bovendien niet bepaald aangeraden door de preventie-adviseur. Een studente getuigde in de reportage over het feit dat haar afgeraden werd om effectief klacht neer te leggen, onder andere door verwijzingen naar de mogelijke impact op haar academische toekomst. Het woord 'doofpot' wordt ook in de mond genomen, mede omdat klagers niet de garantie krijgen dat ze te weten komen of en welke straf de beklaagde uiteindelijk krijgt. 

"Wat moet je doen om géén promotie te krijgen aan de UGent?"

De tuchtprocedure verloopt ook intern binnen de universiteit, maar velen vragen zich af of het wel mogelijk is voor werknemers van de universiteit onafhankelijk kunnen oordelen over elkaar. Verschillende stemmen roepen op tot de aanstelling van externen voor die taak.

Angst om te praten

Verschillende mensen in de documentaire vinden dat de rector te veel getreuzeld heeft en ze willen alsnog een tuchtprocedure tegen de prof in kwestie. Hij kreeg zelfs nog een promotie. Dat inspireerde een van zijn slachtoffers tot de volgende samenvattende woorden: "Wat moet je doen om géén promotie te krijgen aan de UGent?"

Schrik om te getuigen is geen nieuw fenomeen

Intussen zond de rector een vertrouwelijke mail naar alle leden van de Raad van Bestuur waarin hij lijkt te betreuren dat de UGent de uitzending niet vooraf kon bekijken. Rik Van de Walle vermeldt ook dat hij een mail verstuurd heeft naar alle medewerkers van de faculteit met de nodige "duiding" die hij ook al aan de Pano-redactie bezorgde. Het leek hem gezien de beperkte onderwijsrol van de professor niet nodig om die ook aan studenten te bezorgen. 

In de reportage wou vrijwel iedere getuige anoniem blijven, behalve één net afgestudeerde doctoraatsstudent. Het is een fenomeen dat niet nieuw is: toen Schamper zocht naar getuigen over, bijvoorbeeld, wantoestanden in de Educatieve Master of de stages van de opleiding Geneeskunde, was vrijwel niemand bereid zonder anonimiteit te getuigen.