Belangrijke vrouwen met grote ontdekkingen

Hypatia van Alexandrië (350/370 - 415)

Als een van de eerste vrouwelijke wiskundigen wier leven niet verloren is gegaan in de annalen van de geschiedenis, mag Hypatia van Alexandrië zeker niet ontbreken in dit lijstje. Zij was naast haar wiskundige activiteiten ook filosofe en astronoom. Zowel de christenen als heidenen van Alexandrië respecteerden haar. Enerzijds was zij als vrouw haar tijd ver vooruit, anderzijds was zij allesbehalve uniek wat betreft haar carrière. De hoogjaren van het Romeinse Rijk lagen immers ver achter haar en dat is ook te merken aan het wetenschappelijke werk uit die tijd. De meeste wetenschappers en schrijvers becommentarieerden slechts de werken uit de 'klassieke' periode. Echte innovatoren waren het dus niet meer. Hypatia gaf vooral les, zowel op school als op straat. Geheel in de tijdgeest bouwde ze ook veel uitvindingen na.

Louise Boursier (1563 - 1636)

Louise Boursier was de eerste vrouw in het koninkrijk Frankrijk die een medisch werk publiceerde. Als vroedvrouw aan het Franse hof heeft zij koning Lodewijk XIII en zijn vijf broers en zussen succesvol ter wereld gebracht, wat een knappe prestatie was in dit tijdperk, zeker omdat ze zich de kunst zelf had bijgebracht. Voorts schreef ze drie werken over de verloskunde, waarin ze allerlei innovatieve technieken voorstelde die de overlevingskans en comfort van zowel de moeder als haar kind verbeterden. Ze bekommerde zich echter niet enkel om de elite, maar hielp ook armere vrouwen bevallen. De connectie met de kwetsbare lagen van de bevolking was ook aanwezig in haar opleiding: ze had een opleiding genoten in het armenziekenhuis van Parijs, het Hôtel-Dieu.

Florence Nightingale (1820 -1910)

Florence Nightingale groeide op in het victoriaanse Engeland. Ze had een enorme interesse in wiskunde en werkte tijdens de Krimoorlog als verpleegkundige. Ze verzorgde zieke en gewonde soldaten, maar begon ook nauwgezet data te verzamelen. Ze analyseerde de doodsoorzaken van de soldaten in het ziekenhuis en visualiseerde die gegevens aan de hand van een zelfbedachte variant van het taartdiagram. Niet alleen dit diagram was nieuw, ook het gebruik van statistiek en data-analyse in de gezondheidszorg was revolutionair. Het legde de fundamenten voor de moderne verpleegkunde. Met de cijfers die Nightingale verzameld en geanalyseerd had, kon ze aan de Britse regering aantonen dat het niet kogels, maar gebrekkige hygiëne was die voor de meeste doden zorgde. 

Marie Curie (1867 - 1934)

Dat Marie Curie in dit lijstje zou opduiken, is wellicht geen verrassing. Ze is waarschijnlijk de bekendste vrouwelijke wetenschapper door haar ontdekking van radioactiviteit. Daarvoor kreeg ze niet één, maar twee Nobelprijzen. Tot zij het tegendeel bewees, werd er gedacht dat atomen ondeelbaar waren. Ze ontdekte ook twee nieuwe elementen: polonium en radium. Die ontdekking bleef natuurlijk niet ongezien. In tegenstelling tot vele andere vrouwelijke wetenschappers werd haar werk wel erkend en mocht Marie Curie de Nobelprijs voor de fysica in ontvangst nemen. Haar onderzoek werd onmisbaar voor de geneeskunde: ze stelde vast dat radium wonden en zelfs tumoren kon genezen. De radiotherapie was geboren. En daar stopte het niet, ze ontving ook nog een tweede Nobelprijs voor de scheikunde, omdat ze erin was geslaagd om radium te isoleren.

Emmy Noether (1882 - 1935)

Voor de niet-fysici of wiskundigen zegt de naam waarschijnlijk niet veel, maar voor exacte wetenschappers is zij een van de belangrijkste figuren, al dan niet de belangrijkste figuur, uit de twintigste eeuw. Zo goed als de volledige moderne fysica is gebouwd op haar werk. Waaraan heeft ze haar sterrenstatus te danken? Symmetrie. Om hier een voorbeeld van te geven: als je een vierkant een kwartslag draait, behoud je toch dezelfde vorm. Hoewel je iets gedaan hebt, is de toestand van het systeem toch onveranderd gebleven. Fysica heeft ook symmetrieën: zo kan je een experiment hier in Gent uitvoeren of op de maan, de fysica blijft onveranderd. Wat Noether aantoonde, was dat er voor elke symmetrie een bijbehorende behouden grootheid is. Die verplaatsingssymmetrie van daarnet leidt tot het behoud van impuls, waardoor je kan voorspellen hoe je biljartballen gaan kaatsen. Behoud van energie is op zijn beurt het resultaat van tijdssymmetrie, wat ervoor zorgt dat je je experiment vandaag of volgende week kan doen zonder dat de uitkomst verandert.

Grace Hopper (1906 - 1992)

Op campus Sterre is er een lokaal naar haar vernoemd, maar wie is Grace Hopper nu precies? Ze is een van de eerste computerprogrammeurs. Daarnaast is ze de eerste vrouwelijke admiraal in het Amerikaanse leger. Daar werkte ze in het onderzoekslaboratorium voor computertoepassingen. Ze had een hand in het ontwikkelen van de programmeertaal COBOL (Common Business-Oriented Language) en is verantwoordelijk voor de eerste compiler. Dat is een computerprogramma dat de broncode (geschreven in een programmeertaal) omzet in iets dat een computer kan uitvoeren. Haar grootste streefdoel was computers gebruiksvriendelijker te maken. Ze schreef een handleiding voor het gebruik van de Mark I, de enige computer die de marine op dat moment bezat. Toen Mark II, de opvolger, op een gegeven moment niet meer werkte, ontdekte ze dat er een 'bug' geplet zat tussen de stroompanelen. Zo zijn de computertermen 'bug' en 'debugging' ontstaan. 

Mamie Phipps Clark (1917-1983) 

Mamie Phipps Clark was de eerste Afro-Amerikaanse vrouw die een doctoraat in de psychologie behaalde aan Columbia University. Ze werd bekend door haar baanbrekende werk over de effecten van rassenscheiding op kinderen. Samen met haar man deed ze de zogenaamde 'Doll Test', die toonde dat Afro-Amerikaanse kinderen de voorkeur gaven aan lichte poppen, die zij als positiever beschouwden dan donkere poppen. Het onderzoek toonde aan dat discriminatie schadelijke effecten had op het zelfbeeld van kinderen. Dit leidde tot de uitspraak van het Amerikaanse Hooggerechtshof in Brown v. Board of Education (1954), waarin rassenscheiding in scholen ongrondwettelijk verklaard werd. Daarmee leverde ze een directe bijdrage aan het einde van de wettelijke rassenscheiding in het Amerikaanse onderwijssysteem en speelde ze een actieve rol in de strijd voor burgerrechten. 

Gertrude B. Elion (1918-1999) 

Gertrude B. Elion was een Amerikaanse biochemica en farmacoloog, bekend om haar revolutionaire bijdragen aan de ontwikkeling van medicijnen. Ze richtte zich op het begrijpen van de biochemische verschillen tussen gezonde cellen en aangetaste cellen, om zo doelgerichte medicijnen te kunnen ontwerpen die specifieke moleculaire processen verstoorden. Door een geneesmiddel te richten op specifieke processen krijg je een effectievere behandeling met minder bijwerkingen. Haar werk speelde een belangrijke rol bij de ontwikkeling van geneesmiddelen tegen onder andere leukemie. Zo hebben we de eerste effectieve chemotherapiebehandeling onder andere aan haar onderzoek te danken. In 1988 ontving ze de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde, samen met George H. Hitchings en Sir James Black. 

Rosalind Franklin (1920 -1958)

De laddervormige helix die waarschijnlijk op een poster in je biologielokaal stond, is de structuur van een DNA-molecule zoals die door James Watson en Francis Crick beschreven werd in 1953. Tegen de jaren 50 van de vorige eeuw waren wetenschappers net tot het inzicht gekomen dat genetisch materiaal doorgegeven werd via deoxynucleïnezuur-molecules, maar wisten ze nog niet hoe die opgebouwd waren. Niet alleen Watson en Crick waren bezig met de structuur te ontrafelen, maar in een ander laboratorium was ook Rosalind Franklin druk in de weer. Zij slaagde erin om met X-stralen een foto te maken van de DNA-molecule. Op basis daarvan concludeerden Watson en Crick later dat een DNA-molecule de vorm van een helix zou moeten hebben. Deze befaamde foto, die de naam Photo 51 kreeg, was dus essentieel om de DNA-structuur te identificeren en loste het startschot van een gigantische cascade aan ontdekkingen en inzichten omtrent genetische ziekten en behandelingen.