Nichelle Nichols: actrice en symbool

Woman in space

De geschiedenis wordt geplaveid door iconen. Nichelle Nichols is zo'n icoon. Ze belichaamt de lange strijd voor diversiteit en representatie van mensen van kleur. Hieronder volgt een portret en wat ze heeft betekent voor zo veel mensen.

De Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging streed in de jaren 50 en 60 voor de gelijkberechtiging van zwarte Amerikanen, waar tot dan toe een institutioneel onderhouden rassensegregatie de norm was. Protestacties en daden van burgerlijke ongehoorzaamheid waren de wapens die men hoofdzakelijk hanteerde, maar daarmee creëer je nog niet per se een cruciaal maatschappelijk gevoel van thuishoren. Een normalisering en vermenselijking van zwarte Amerikanen in de gehele cultuur was en is daarvoor essentieel, van popcultuur en tv tot onderwijs en wetenschap. Nichelle Nichols is een symbool wiens verhaal diep ingebed zit in die tijden van sociale transformatie.

Beelden voor iedereen

Nichelle Nichols werd geboren op 28 december 1932 te Illinois en legde reeds een vrij gevarieerd traject af vooraleer ze werkelijk bekend werd bij het brede publiek. Gaande van een haast voorbarige start in de Amerikaanse jazzscene, op vijftienjarige leeftijd onder de vleugels van jazz- en big-bandlegende Duke Ellington, tot modellenwerk en als actrice in musicals en in kleinere tv-rollen. Nichols was werkelijk een geboren ster met vele talenten. Haar nationale doorbraak vond plaats eens ze anno 1966 gecast werd als Nyota Uhura, communicatie-officier op de USS Enterprise, in de populaire sciencefictionserie 'Star Trek'. Ze behield de rol gedurende de volledige drie seizoenen die de originele tv-serie rijk was.

Zwarte personages waren al vrij courant in tv-series en film, dat is op zich niets speciaals. Zwarte mensen – en dan zeker vrouwelijke Afro-Amerikaanse actrices – kregen echter vaak, zo niet altijd stereotiepe rollen toegeschoven, met name dienstmeisjes en racistische karikaturen waarbij ze worden voorgesteld als onbeleefd, luidruchtig en koppig, of juist wulps en ongeremd promiscue. Nichols' portrettering van een gerespecteerde, zwarte officier stond haaks op die vernederende troop en daarom lag de serie ook dr. Martin Luther King, jr. nauw aan het hart.

Zwarte mensen kregen stereotiepe rollen toegeschoven, met name dienstmeisjes en racistische karikaturen

Nichols wou na het eerste seizoen afstand nemen van 'Star Trek' en terugkeren naar haar podiumroots, maar MLK overtuigde haar de rol te behouden, juist omwille van het maatschappelijk belang: een zwarte vrouw werd in een geprezen sciencefictionserie afgeschilderd als intelligent, trots en beeldschoon en een dergelijke representatie was broodnodig om emancipatie te helpen bewerkstelligen.

De weg naar een nieuw tijdperk

De originele 'Star Trek' kende zijn laatste seizoen in het jaar van de eerste maanlanding. Het is opvallend dat Nichols, nadat ze vaarwel zei tegen haar rol als Nyota Uhura anno 1969, een belangrijke rol zou gaan spelen in echte ruimteprogramma's. Nichols was diep teleurgesteld in het gegeven dat het Amerikaanse ruimteprogramma amper vrouwen en minderheden telde, maar wel pretendeerde de bevolking te representeren in de internationale ruimterace. Zij weigerde zich neer te leggen bij een voldongen feit en bekritiseerde het tekort aan diversiteit in, onder andere, een speech die ook door NASA-functionarissen werd opgevangen.

In 1977 werd Nichols benaderd door NASA om te helpen bij het aantrekken van vrouwen en minderheden. NASA werd namelijk geconfronteerd met de eigen rijke geschiedenis aan systematische discriminatie jegens al wie geen witte man met een achtergrond in het leger was. Daaruit vloeide wantrouwen voort en ingebed antagonisme jegens NASA bij werkzoekende minderheden. Nichols ging akkoord, maar eiste dat ze haar eigen weg kon kiezen. Ze dreigde zelfs met de belofte zodanig veel gekwalificeerde vrouwen en minderheidsgroepen aan te trekken dat, indien NASA hen nog steeds niet aannam, de kranten vol zouden staan met commotie en ontsteltenis. Zo ging NASA een contract aan met het bedrijf dat Nichols hielp runnen, Women in Motion, Inc., dewelke tot dan toe zich vooral bezighield met de onderwijzing van minderheidsstudenten en hun ouders.

Nichols blijft een belangrijke stem in de emancipatie van vrouwen en minderheden in de wetenschappen

Op vier maanden tijd wist Nichols het aantal vrouwelijke sollicitanten te vergroten met een vijftienvoud en het aantal uit minderheidsgroepen met een dertigvoud. Met haar harde werk was ze verantwoordelijk voor verschillende primeurs, waaronder de eerste zwarte personen in de ruimte, maar ook bijvoorbeeld de eerste Amerikaanse vrouw in space. Nichols stuitte echter geregeld op scepticisme uit eigen hoek. Gedurende haar bezoeken aan universiteiten, vrouwen- en wetenschapsorganisaties die zich specifiek richten op professionals uit minderheidsgroepen, werden haar inspanningen soms met misnoegen ontvangen. Met name doordat ze zo openlijk samenwerkte met een organisatie die gedurende een lange tijd een beerput van discriminatie voorstelde. Zij wist haar sceptici echter te overtuigen van NASA's en hun eigen belang bij de rekrutering van minderheden. Zo nam ze de leiding in de totstandkoming van nieuwe, inclusievere ruimteprogramma's.

De erfenis leeft voort

Nichelle Nichols is gedurende de verdere jaren van haar carrière blijven instaan voor de gelijkberechtiging van alle minderheden. Ze pleit tot op vandaag voor STEM-onderwijs en blijft een belangrijke stem in de emancipatie van vrouwen en minderheden in de wetenschappen. In 2013 werd jammer genoeg dementie bij haar vastgesteld en sinds 2018 staat ze onder een – betwiste – bewindvoering à la Britney Spears. Na een beroerte in 2015 lijkt haar lichaam met de leeftijd zienderogen achteruit te gaan, maar ze blijft strijden. In 2019 werd een documentaire over Nichols' werk bij NASA uitgebracht, genaamd 'Woman in Motion'. Nichelle Nichols mag niet in de geschiedenisboeken ontbreken; haar rol als voorvechter van gelijkheid en representatie zal blijven nazinderen.

Nog geen stemmen

Reactie toevoegen