Smells like Teen Sweat

Cultureel erfgoed met een geurtje

Wanneer men over cultureel erfgoed spreekt, gaat het vaak over gebouwen, tradities en kunst. Binnenkort zullen we daar ook bepaalde geuren aan mogen toevoegen, zoals de geur van oude boeken, of de nostalgische geur van een boomhut. Sommige mensen zijn namelijk bang dat geuren zouden verdwijnen door die verdomde toenemende digitalisering. In Japan bestaat er al een lijst met typisch Japanse geuren sinds 2001 met onder andere zeewind en sake-stokerijen erop. Het is misschien een goed idee om ook een Belgische lijst te maken. Luikse wafels, een pak frieten, een frisse pint, een koeienwei: kandidaten genoeg.

Een team wetenschappers aan UCL (University College London, red.) vond dit in ieder geval een goed idee. Maar omdat geur vaak iets abstracts is, begonnen ze met een casestudy om te proberen de geur te concretiseren. Het onderwerp van die studie was de geur van oude boeken. Mensen werden gevraagd om te omschrijven wat ze roken om zo een geurwiel te ontwikkelen. Dat zou de wetenschappers een beter beeld geven van het aroma dat ze willen vastleggen. Hier stuit men natuurlijk op een probleem, want canoniseren en maken is allemaal goed en wel, maar je moet een geur eerst kunnen benoemen. Enter taalwetenschappers Asifa Majid en Niclas Burenhult van het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek in Nijmegen, die zich afvroegen of geuren beschrijven een probleem was dat zich bij de hele mensheid voordoet en of dat dan iets biologisch is, of het te maken heeft met taalbeperking.

Binnenkort zullen we daar ook bepaalde geuren aan mogen toevoegen, zoals oude boeken of de nostalgische geur van een boomhut

Het blijkt vooral dat laatste te zijn. Zo hebben Majid en Burenhult ontdekt dat mensen die Jahai - een taal die wordt gesproken door jagers en voedselverzamelaars in de bergen van het Maleisische schiereiland Malakka - spreken wel twaalf zelfstandige naamwoorden hebben om geuren uit te drukken. Die woorden zijn abstract, zoals ‘blauw’ en kunnen voor meerdere luchtjes gebruikt worden. Zo is /plƐɁŋ/ een woord dat de geur van bloed, vers vlees en verse vis beschrijft. /ltpɨt/ gebruik je dan weer als je de geur van bloemen, rijp fruit, parfum, zeep of van de beermarter wil overbrengen. Zo zie je maar dat onze westerse talen niet altijd zo geavanceerd zijn als we denken, zeker als het om ruiken gaat. Het ontbreekt ons dus duidelijk aan wetenschappelijke woorden om de geur van de stinkende sokken van je broer te omschrijven.

Criminele geurtjes

Natuurlijk kunnen we ook het hele probleem van menselijke taal omzeilen. Kijk bijvoorbeeld naar de Chinese stad Nanjing, waar men bezig is met een zeer bijzondere geurbank. Daar proberen ze er namelijk één op te richten met de lichaamsgeur van misdadigers. De bedoeling is dat de lijfgeur van de misdadiger opgeslagen wordt, zodat politiehonden de geur kunnen vergelijken met geuren die ze op een plaats delict tegenkomen en zo de schurk kunnen identificeren. Eigenlijk een mooie manier om zaken sneller te proberen oplossen. Momenteel is de geurbank vijfhonderd geuren rijk. Om de geuren bruikbaar te houden worden ze bij -18 graden Celsius bewaard, zo blijven ze drie jaar goed. Misschien kunnen we deze samples gebruiken om een crimineel goed parfum te ontwikkelen?

ParFun

Voor de binnenkort afgestudeerde curieuzeneuzen die graag met geur bezig zijn, is er ook nog het ISIPCA, een Frans instituut voor geuren en cosmetica. Geuren worden hier trouwens in de brede zin gebruikt: ze onderzoeken alles van parfum tot de geur van vers gebakken hamburgers. Hier komen niet enkel geuren aan bod, maar ook smaken. Altijd al een wortel willen maken die ruikt naar een veld vol bloemen, maar smaakt als een dode olifant? Rep je naar Frankrijk en haal een bachelor (of master) of science in de parfumerie! Voor de arme zondaars die niet naar Frankrijk kunnen, of de goede Greta’s die hun voetafdruk willen verkleinen: ze hebben ook een online leerplatform waar je de lessen online kunt volgen. ParFun gegarandeerd!

Osmothèque

Als je het na zes jaar toch beu bent om te studeren, kan je nog ergens anders terecht met je nieuwsgierige neus. Zo kan je er het overheerlijke aroma van een nieuw of oud boek nog terug vinden. Niet zo’n boekenfan, maar toch zin om je favoriete jeugdgeuren nog eens te ruiken? Rep je dan naar de Osmothèque, een Franse parfumbibliotheek die als doel heeft om een hele hoop parfums te bewaren. Ze hebben meer dan 3.200 parfums, waarvan er 400 niet eens meer beschikbaar zijn. Onder deze parfums vind je legendarische geuren zoals het parfum van Katharina de Grote of de ‘eau de cologne’ die Napoleon droeg tijdens zijn verbanning naar het eiland Sint-Helena. Ze werken ook samen met de Franse geuren-universiteit ISIPCA, waar de voorzitster van de Osmothèque studeerde. Daardoor hebben ze ook een grote verzameling recepten voor verschillende parfums, bijvoorbeeld aroma’s uit de eerste eeuw, zoals beschreven door Plinius, of middeleeuwse ‘eau de toilette’ (wc-water, red.). De Osmothèque is niet alleen gewijd aan het verzamelen van parfums, maar ook aan de unieke geuren die als basis voor allerhande zaken gebruikt worden. Zo hebben ze een gigantische geurenbibliotheek, waarin aroma’s bewaard worden die ondertussen niet meer gemaakt kunnen worden, omdat de grondstoffen uitgestorven zijn. De Osmothèque is trouwens belachelijk populair: ze bezitten conferentiecentra in Parijs en New York en geven zo’n 150 workshops per jaar. Je kan er zelfs een privétour plannen. Dat ruikt naar kapitalisme.