De Fobie voor de Examenkopie

In augustus verscheen er in De Standaard een artikel over hoe het kopiëren van examens dan toch niet compleet verboden wordt, in tegenstelling tot eerdere berichtgeving. De student, maffioso in de illegale examenvragenmarkt, zou uit zijn op een examenkopie puur voor de verspreiding van vragen. De student die naar eigen inzien nood heeft aan een volledige kopie en zijn of haar gegeven antwoorden blijft jammer genoeg wel met lege handen achter. Onze universiteit stelt namelijk dat het voor ons toch verboden is een kopie mee naar huis te nemen. Of is het afdwingbaar?

De Openbaring van de Bestuursinformatie

Om de juristiek achter het hele 'verbod' te achterhalen moet men teruggaan naar 2004, toen het openbaarheidsdecreet werd aangenomen. Dit steunt op artikel 32 van de Grondwet, dat de openbaarheid van bestuur voorschrijft. Elke burger heeft recht om op aanvraag bepaalde informatie van de overheid te verkrijgen. "Dat bestuursdecreet werd zo opgesteld dat niet alleen publieke instellingen, de overheid, maar ook private onderwijsinstellingen eronder vielen", stelt Dylan Couck, ondervoorzitter van Vlaamse Vereniging van Studenten (VVS). Voor Artevelde Hogeschool en de KU Leuven bevestigde de Raad van State bijvoorbeeld al dat zij in de zin van dat openbaarheidsdecreet gekwalificeerd worden als bestuurinstanties, net omdat ze belast zijn met een taak van algemeen belang en beslissingen nemen die derden (lees: studenten) binden - examens en resultaten dus. In de toelichting van dat arrest werd duidelijk gemaakt dat die passage specifiek bedoeld was om de private onderwijsinstellingen te vatten. Concreet betekent dit dat zij verplicht zijn informatie bij aanvraag vrij te geven met betrekking tot de hele student-universiteitrelatie, waaronder dus ook een examenkopie.

In een uitgeschreven examen kan je nog gedachtengang terugvinden, in bolletjes kleuren niet

Expect the Excepted

De universiteiten en hogescholen hebben toch nog een paar uitzonderingen op de regel als houvast om de opvraging van een kopie te weigeren. “Er zijn er drie die logisch gezien ingeroepen kunnen worden door de instelling om zo’n kopie te weigeren, maar de Beroepsinstantie inzake Openbaarheid van Bestuur is eigenlijk altijd zeer streng geweest in de toepassing ervan”, vervolgt Couck. Een eerste is die van de kennelijke onredelijkheid, wanneer de student manifest misbruik maakt van het recht. Een vage beschrijving die aan de hand van een voorbeeld best helder gemaakt kan worden: elk examen van de afgelopen drie jaar aanvragen, valt onder die uitzondering. Dit grotendeels ook omdat zij kopijen van schriftelijke examens van een student maar tot één jaar na het einde van het betrokken academiejaar bijhouden.

Een instelling moet informatie ook niet openbaar maken als het gaat over onvolledige documenten. “In het verleden hebben onderwijsinstellingen al geprobeerd om die uitzondering in te roepen toen het ging over inzage of kopieën van deelexamens. Wat bleek nu uit de parlementaire voorbereiding: het moet toch kunnen. De documenten die meegenomen worden in een besluitproces zijn wél afgewerkt wanneer ze finaal ondertekend zijn of gequoteerd worden”, benadrukt Couck.

Zie je hen al alle vragen uitwissen op een kopie?

“De laatste strohalm waar ze zich dan nog aan kunnen vastklampen is de schending van financieel, economisch en commercieel belang.” Als de openbaarmaking van een examen een te grote kost met zich meebrengt, kan het geweigerd worden. Deze is wel al succesvol ingeroepen wanneer het ging over stationsproeven in de geneeskunde. Ze moeten internationaal afgestemd worden en de moeilijkheid om die valide op te stellen zou afwegen tegen de vraag van studenten om er kopieën van te krijgen.

UGexit

De universiteit kan met futiliteiten beginnen te gooien, maar dat geldt ook voor de student! Het openbaarheidsdecreet (sinds december 2018: bestuursdecreet) geldt enkel voor de Vlaamse Gemeenschap, aangezien onderwijs een Vlaamse bevoegdheid is, maar Big Brother Europa ziet alles. "Het Hof van Jusititie heeft in een Ierse zaak op een zeer creatieve wijze gezegd dat antwoorden die de student geeft en de feedback van de examinator persoonsgegevens van die student zijn", aldus Couck. Er werd in die zaak gesteund op de voorganger van de fameuze GDPR-wetgeving. Dit zijn regels rond de bescherming van privacy en gegevens van de Europeaan. Hoe deze wetten dan precies relevant zijn, verheldert Couck: "De hoofdreden die het Hof aanhaalt is de evaluatie van de student. De inhoud zou het niveau van de kennis en vaardigheden van de student weerspiegelen en eventueel ook zijn gedachtengang, oordeel en kritische geest en bovendien informatie over het handschrift. De 'eventueel' en 'bovendien' zorgen ervoor dat dit ook voor meerkeuzevragen geldt. In een uitgeschreven examen kan je nog gedachtengang terugvinden, in bolletjes kleuren niet."

"Daarnaast stelt de GDPR dat een eerste kopie van persoonsgegevens zelfs gratis moet zijn." Maar hij is duidelijker: "Het is natuurlijk allemaal zeer verregaande rechtspraak; als puntje bij paaltje komt, betekent het dus wel effectief dat de Vlaamse decreetgever niet, of toch zeer moeilijk, kan verbieden dat studenten een kopie krijgen van hun eigen antwoorden."

De kant van de vijand

De vraag of een examinator zijn individueel auteursrecht kan uitoefenen op de rechten van de student blijft helaas en er bestaat nog steeds discussie rond. "Je zou als examinator in beginsel wel je auteursrecht kunnen inroepen. De Codex Hoger Onderwijs verplicht de universiteit wel de openbaarheid te regelen in haar onderwijs- en examenreglement, en ook personeel moet dat naleven. Het is dus zeker niet evident om het auteursrecht te gebruiken als uitzondering op die openbaarheid", nuanceert Couck. Zelfs als het auteursrecht succesvol ingeroepen zou kunnen worden, wringt het administratieve schoentje: "Zie je hen al alle vragen uitwissen op een kopie?"

I would like to speak to the manager

De UGent heeft beslist dat zij geen kopieën wil verschaffen en Couck en VVS moedigen het ook niet aan als je er geen behoefte aan hebt, maar het zou dus wel moeten kunnen. OD XXIX (Onderwijsdecreet 29), dat vanaf september 2019 van kracht is, omschrijft helder dat de student eerst op feedbackmoment moet gegaan zijn en dat de kopie strikt voor eigen gebruik moet dienen. Al deze stappen gevolgd en toch geweigerd? Aanvechten! De UGent mag een redelijke aanvraag op een examenkopie in principe niet afslaan, maar je weet best waarom en of je het al dan niet wel echt nodig hebt.