Mosquito 101

The Basics

De mug. Slechts enkele millimeters groot, maar toch vermoedelijk 's werelds grootste bron van ergernis. Zo'n 3500 soorten hebben hun Latijnse naam reeds verkregen. Ze terroriseren de aarde al gedurende miljoenen jaren. Zo werden er al fossielen gevonden die naar schatting 130 miljoen jaar oud zijn. Interessant feitje: dergelijke fossielen bevatten soms nog bloedcellen die gebruikt worden voor evolutionair onderzoek. Daarnaast kennen muggen gelukkig wel veel natuurlijke vijanden, waaronder vogels, maar ook verschillende vissen die de watergebonden larven verorberen. De mensenhand slaagt er ook in om veel mugjes naar de hel te sturen en kan gezien worden als de grootste dooddoener van de stekers.

Muggen komen voor in twee geslachten, waarvan alleen de vrouwtjes steken. Zij doen dit omdat ze onder andere eiwitten en ijzer nodig hebben om zich voort te planten. Die zijn overvloedig aanwezig in ons bloed. Bloed is echter niet de belangrijkste energiebron voor vrouwelijke muggen, want net als de mannetjes voeden zij zich aan nectar en gebruiken ze bloed enkel ter bevordering van de fertiliteit. Zo vervullen ze tevens hun natuurlijke rol: pollen verspreiden, reproductie van de eigen soort en dienen als voeding voor roofdieren. Bij benadering zal een vrouwtje een bloedmaaltijd nuttigen om de twee dagen, om vervolgens eitjes te kunnen leggen. De levensduur van muggen is echter niet zo lang - godzijdank. Gesteld dat een mug een natuurlijke dood zou sterven - weinig waarschijnlijk in slaapkamers - dan overleeft een vrouwtje gemiddeld vijftig dagen. Een mannetje slechts tien.

De mensenhand slaagt er ook in om veel mugjes naar de hel te sturen.

Er zijn verschillende soorten muggen die voorkomen in bepaalde klimaten (meerbepaald in tropische of koelere regionen). Je kan dit al gemerkt hebben, aangezien de veranderende klimaatomstandigheden meer en meer muggen naar Europa lokken die normaal enkel in Afrika gedijen. Zij brengen dan soms tropische ziektes mee. Ook niet alle muggen bijten mensen, er bestaan varianten die zich exclusief richten op vogels, reptielen of amfibieën.

Laten we het nu eens hebben over dat ambetante zoemen: dat geluid wordt veroorzaakt door hun vleugels, die tot wel 600 keer per seconde kunnen slaan. Ver kunnen ze er echter niet mee vliegen, muggen halen immers slechts een afstand van een viertal kilometer. De tijgermug haalt zelfs niet meer dan een slordige honderd meter. Aan de andere kant van het spectrum bevindt zich dan wel een gruwel die tot 160 km kan afleggen. Muggen die samen vliegen zouden soms ook hun vleugelslag synchroniseren. Muzikale irritatie op en top!

Zoemende vampiertjes

Dat muggen ons lange slapeloze nachten bezorgen, is al erg genoeg. Als zo'n mug je echter te pakken krijgt, of je ze daarna nu met een vliegenmepper pureert of niet, dan blijf je achter met een muggenbeet. Wanneer een mug je steekt, zal die tegelijkertijd haar eigen speeksel injecteren. Deze bevat een antistollingsmiddel waardoor het bloed makkelijker opgezogen wordt. De jeukende zwelling wordt veroorzaakt door het immuunsysteem van het slachtoffer, dat zich verzet tegen lichaamsvreemde proteïnen. Deze bevinden zich in het muggenspeeksel. Ons immuunsysteem zal als reactie daarop histamine (multifunctionele organische stof, red.) loslaten in de bloedbaan. Enerzijds bevordert het de werking van witte bloedcellen, maar anderzijds veroorzaakt het ook de jeuk en inflammatie.

In West-Europa zijn muggen over het algemeen ongevaarlijk. Elders zijn ze echter dragers van erg gevaarlijke pathogenen, hoofdzakelijk virussen. Bekende gevallen zijn het Zikavirus, Dengue, Westnijl, Malaria en Chikungunya. Een hele resem daarvan is soms onbehandelbaar, heeft geen vaccin en kan in extreme gevallen tot de dood leiden. Zo is het Zikavirus in se onschadelijk, tenzij je zwanger bent. Dan komen geboortedefecten zoals microcefalie (klein hoofdje en hersenschade, red.) voor. Dengue is dan weer enkel voorwaardelijk te vaccineren en andere virussen hebben bekende linken met encefalitis en meningitis (respectievelijk de ontsteking van de hersenen en het hersenvlies). Reisorganisaties wereldwijd raden aan om je steeds op voorhand in te lezen qua voorkomende risico's en indien nodig te vaccineren of andere voorzorgsmaatregelen te treffen, zoals muggennetten of sprays aankopen.

Of je ze daarna nu met een vliegenmepper pureert of niet, je blijft achter met een muggenbeet.

Wat moet je dan aanvangen met een muggenbeet? Een eerste hulpmiddel is ijs. De kou zal de inflammatie minimaliseren en de jeuk doen afnemen. Antihistamines helpen ook, maar die zijn ingrijpend aangezien ze het immuunsysteem zelf beïnvloeden. Hydrocortisone-crème gedurende een korte periode gematigd aanbrengen werkt ook, maar is soms enkel op voorschrift te verkrijgen en heel ingrijpend. Er zijn natuurlijk ook meer particuliere behandelingen: honing of sap van aloë vera, havermoutpap, azijn, tijm en allerhande kruiden en voedingswaren. Een kruisje kerven op de zwelling van je nagels zou de jeuk ook doen verminderen - alhoewel zelfverminking af te raden valt. Wanneer muggenbeten gepaard gaan met ademhalingsproblemen, netelroos of gezwellen, misselijkheid en dergelijke, zou je best een dokter raadplegen.

It's-a me, Malario!

Hoe kan men de mug weghouden, zodat genocides een allerlaatste optie blijven? Citronellakaarsen hebben een afwerend effect, maar dergelijke oliën evaporeren over het algemeen te snel om langdurig te werken. Er bestaan duizenden huisrecepten die muggen zogezegd zouden afweren, maar dergelijke plattelandskennis zal de meeste mensen weinig helpen.

Muggen worden initieel aangetrokken door de CO2 die we uitademen. Stoppen met ademen is echter geen optie, denken we. Lichaamswarmte en lichaamsgeur oefenen ook een zekere aantrekkingskracht uit op muggen. Het hebben van bloedgroep O, zwanger zijn en bier drinken zouden je ook op de 'muggenschaal' aantrekkelijker maken. Dergelijke zaken niet hebben/zijn/doen zal dan ook maar een marginaal effect hebben.

'Mugvriendelijke' oplossingen zijn er echter wel. Je armen en benen bedekt houden met lange mouwen en broekspijpen is een no-brainer. Wind creëren met ventilatoren zal het de muggen lastig maken om te landen. Stilstaand water vermijden kan ook hulp bieden, aangezien muggen dat nodig hebben om voort te planten.

En mocht dit alles niet baten, bedenk dan ook dat muggen ons onder andere bijna pijnloze naalden hebben bezorgd en ze eigenlijk nog niet zo lelijk zijn in amberfossielen. Het kan dus slechter.