Hoe een exotische drug de wereld verovert

Ze noemen zichzelf psychonauten, mensen die als een astronaut hun eigen geest beter willen leren kennen. En wat is daar nu beter voor dan een illegaal plantensapje? Dan rest enkel de vraag welk brouwsel je het best drinkt als je eens wil cruisen in je eigen geest. Psychonauten in Gesprek wil het taboe rond het gebruik van psychedelische middelen op een verantwoorde manier tegengaan. Deze maand op het programma: ayahuasca, de Millennium Falcon onder de psychedelische drugs.

Remmen los

Ayahuasca is nu niet meteen de meest gekende drug, dus het is misschien gepast even uit te leggen wat dit Latijns-Amerikaans brouwseltje precies bevat en waarom het psychonauten ertoe aangetrokken worden. Ayahuasca, of één van de honderden synoniemen waaronder het gekend is bij de inheemse stammen, is een verzamelnaam voor een groep brouwsels die om religieuze redenen gedronken worden door de inheemse volkeren van het Amazonewoud. We zeggen 'verzameling', want er is niet slechts één manier om de drank te bereiden. Ondanks die verscheidenheid aan bereidingswijzen blijven de twee dominante ingrediënten van het goedje altijd dezelfde: monoamine-oxidaseremmers en alkaloïdes.

Onder monoamine-oxidase (MAO) verstaat men een groep enzymen die verantwoordelijk zijn voor de afbraak van monoaminen, zoals adrenaline of dopamine, en zo een belangrijke rol bij onze stemmingen en lichaamscontrole spelen. Alkaloïdes zijn dan weer giftige stoffen die soms voorkomen in planten als een natuurlijk afweermechanisme. Ze reageren sterk met basen in het menselijke lichaam en kunnen zo psychoactieve eigenschappen voortbrengen. Aangezien deze hallucinanten niet zo zeldzaam zijn in de natuur, is ons lichaam vrij goed bestand tegen de stoffen en worden ze meestal probleemloos uit onze bloedbaan gezuiverd. Door de MAO-remmer in het brouwsel is de stof echter in staat om zich via ons bloed naar onze hersenen te begeven, zonder te worden afgebroken.

Ook celebrities zijn grote fans van het plantengoedje

Na deze erg wetenschappelijke uitleg zullen de effecten wel érg pseudowetenschappelijk klinken, maar als je aan een gebruiker vraagt hoe het voelt om de drank in te nemen, is hij meestal enkel in staat om dit in spirituele termen uit te drukken. De drank leidt tot 'spirituele revelaties'. Gebruikers beweren zichzelf en het universum plots beter te begrijpen. Onderzoek wijst ook uit dat deze consumptie langblijvende positieve effecten kan hebben op iemands leven. Minder positief zijn dan weer sommige neveneffecten, waaronder hevige diarree en kotsaanvallen. De stoffen zouden nochtans niet verslavend zijn en op lange termijn zijn er weinig negatieve gevolgen bekend. Excessieve inname kan wel leiden tot allerlei psychologische aandoeningen en, indien het brouwsel slecht wordt gemengd, zelfs de dood tot gevolg hebben.

Sjamanen in Gent

Voorgaande uitleg was dan wel erg technisch, in de praktijk is het allemaal heel natuurlijk. Het hoofdbestanddeel van ayahuasca is de Banisteriopsis caapi, een soort liaan die veel DMT bevat, een type alkaloïde. Die wordt dan gecombineerd met een andere plant die de MAO-remmer voortbrengt. Ayahuasca speelt een uiterst belangrijke rol in de religies van veel Latijns-Amerikaanse stammen in het regenwoud. Zij zien het psychedelische drankje als de meest heilige van al hun sacramenten. Het is eens iets anders dan een gedroogd stuk brood dat je laat smelten op je tong. Het toedienen en maken van ayahuasca staat vandaar ook vaak onder het strikte toezicht van sjamanen, de priesterklasse in deze religies, die ook fungeren als plaatsvervangende Walter White. Veel sjamanen hebben hun eigen recepten en voegen nog andere stoffen toe, zoals tabak en cannabis, omdat ze hiermee de effecten van de drank zouden kunnen manipuleren. 

In Brazilië zijn er verder een hoop hedendaagse sektes en culten gecentreerd rond ayahuasca. Het bekendste voorbeeld hiervan is Santo Daime. Deze sektes combineren meestal de traditionele inheemse religies met een vorm van het christendom. De populariteit beperkt zich niet tot religies; ook veel celebrities, onder wie de bekende schrijfster Isabel Allende en de zanger Sting, zijn grote fans van de effecten van het plantengoedje.

"Het haalt je verborgen vaardigheden naar boven" 

Ondertussen heeft het brouwsel ook de oceaan overgestoken. Santo Daime heeft enkele kerken in Nederland en steeds meer Europeanen laten zich overtuigen om het een kans te geven. Op de bijeenkomst van Psychonauten in Gesprek die we bijwonen in NEST leren we Sven kennen, een jongeman die zich intussen vijf jaar bezighoudt met brouwsels mengen uit entheogene stoffen en zichzelf dus sjamaan noemt. Hier is hij echter geen priester, maar iemand die de substantie zelf kan maken en anderen helpt bij de inname ervan. Hij legt ons uit waar de interesse hier in Europa volgens hem vandaan komt: "De plant haalt je verborgen vaardigheden naar boven. Er zijn zo veel mogelijkheden vandaag de dag en op deze manier kunnen die beter tot uiting komen. Bij mij is dat bijvoorbeeld kunst - ik kan er beter door schilderen - maar bij anderen kan dat beter fitnessen zijn, dat maakt allemaal niet uit."

Synchroniciteit

Wanneer we vragen hoe mensen precies in de wereld van ayahuasca beland zijn, krijgen we meestal het antwoord dat velen met de drug in contact kwamen op een moment in hun leven waarop ze erg diep zaten. Een begrip dat ze hier aan linken is 'synchroniciteit'. Sven legt ons uit wat daarmee bedoeld wordt: "Synchroniciteiten zijn toevalligheden die niet echt toevallig zijn. Ik ben hier bijvoorbeeld toevallig binnen geraakt via een vriend, en anderen hebben heel soortgelijke verhalen. Met 'synchroniciteit' stellen we de toevalligheid van alle willekeurige gebeurtenissen die ons tot hier gebracht hebben in vraag." Of zoals Master Ugwe het zegt in 'Kungfu Panda': "Toeval bestaat niet."

Arno is een student psychologie die het middel al in verschillende contexten gebruikt heeft. Hij zegt dat het zijn leven ingrijpend veranderd heeft. "Toen ik voor de eerste keer ayahuasca nam, zat ik erg diep. Mijn moeder was net gestorven. Ik ging heel vaak uit, dronk erg veel en om eerlijk te zijn had ik een heel egoïstische kijk op de wereld. Door ayahuasca ben ik anders naar de wereld beginnen kijken. Ik wil nu zorg dragen voor andere mensen. Als ik het neem, brengt het soms gevoelens naar boven waarvan ik niet wist dat ik ze had weggestoken, dat werkt erg zuiverend."

"Door ayahuasca ben ik anders naar de wereld beginnen kijken"

Ook van Sarah, mama van vier kinderen en organistor van soortgelijke evenementen in Nederland, krijgen we enkel lovende woorden te horen: "Na de geboorte van mijn laatste kind werd ik plots erg ziek en ging ik op zoek naar iets dat mijn leven weer dragelijk kon maken. Nadat ik tot de conclusie kwam dat meditatie voor mij niet genoeg was, las ik toevallig iets over ayahuasca." Zo vertelt ze ons ook dat ze tijdens haar eerste 'reis' (de term die ze gebruikt voor het gevoel na de inname) acht uur heeft moeten braken, maar dat daarbij telkens het gevoel had dat er slechte gevoelens mee naar buiten kwamen. "Mijn eerste reizen gingen vooral gepaard met gevoelens van verdriet en angst, tot ik er uiteindelijk een verlossend gevoel van kreeg." 

Do(n't) try this at home

De organisator, V., verduidelijkt waar Psychonauten in Gesprek eigenlijk voor staat: "Eerst en vooral willen we een community van psychonauten vormen waar je gelijkgezinden kan ontmoeten en alles psychedelica-gerelateerd kan bespreken. Daarnaast willen we ook een productieve dialoog aangaan met de maatschappij om het verantwoordelijke gebruik van psychedelica te destigmatiseren." Na al deze lovende reacties zou je bijna vergeten dat drugs in feite illegaal zijn in België. V. legt ons uit hoe psychonauten hiermee omgaan: "Wat wij hier doen is niet illegaal, het is niet dat wij samen drugs gaan nemen, of zo. Wij organiseren deze informatieavonden om een taboe te kunnen doorbreken en om mensen informatie te verschaffen over het correcte gebruik van psychedelica, want velen weten niet goed hoe ze die op een veilige manier kunnen gebruiken. Dat is gevaarlijk." Dat taboe is echter nog altijd sterk aanwezig in de maatschappij. "Hierdoor wens ik nog altijd anoniem te blijven. Zeker omdat ik binnenkort op zoek ga naar werk. Ook mijn ouders weten hier helemaal niets van af. De meeste mensen zijn nog niet zo open-minded als het aankomt op het gebruik van psychedelische substanties, zelfs als dat gebeurt op een volledig verantwoorde manier."

Ayahuasca zelf is illegaal in België, maar alle ingrediënten die je nodig hebt zijn volstrekt legaal en, zoals de aanwezige gebruikers ons vertellen, kun je ze zelfs bestellen op het internet. De enige illegale stof zijn de alkaloïdes, maar aangezien die zo vaak voorkomen, zijn de planten die ze bevatten niet illegaal en vaak erg makkelijk te verkrijgen. We mogen echter niet vergeten dat iedereen een andere psychologische constitutie heeft. Dit is de aangeboren en verworven geestelijke en fysieke gesteldheid van een persoon. Indien iemand een psychologische constitutie heeft die slecht reageert op de ervaring, kan het flink misgaan. Het zou dan kunnen leiden tot chizofrenie of het serotoninesyndroom, een plaag van panische angsten waarbij je de controle verliest. Verder is er relatief weinig onderzoek gedaan naar het middel, en zijn de exacte gevolden nog onduidelijk.