"Je kan niet groeien zonder falen"

Op onder andere deze vraag gaf Sarah Vermeersch graag antwoord. Zij is studentenpsychologe bij de afdeling studieadvies van de UGent. 

Passief of actief, vechten en vluchten

Wat is faalangst eigenlijk?

"Faalangst ontwikkel je wanneer je iets heel graag wil bereiken, maar je het risico dat je dit niet zal halen hoog inschat. Als iets niet belangrijk voor je is, ontwikkel je er dus ook geen faalangst voor. Dan passeert het gewoon. Eens je angst hebt voor iets, wil je die wegwerken. Dat is iets wat wij als mensen proberen te doen met alle emoties die onbehagen oproepen. Dat kan door er actief of net heel passief mee om te gaan: we vluchten of we vechten. Vechten betekent dat je er controle over wil hebben op een actieve manier, door bijvoorbeeld heel veel te studeren en niet meer te ontspannen. Je kan ook op een heel passieve manier met angst omgaan, door weg te lopen van de bron van angst. Op die manier ga je alle triggers die je dat gevoel van onbehagen geven uit de weg. Beide strategieën komen erop neer dat je een emotie vermijdt die je niet wil hebben. We merken ook dat de twee vaak worden gecombineerd. Je kan in het begin van het jaar passief omgaan met je faalangst, door bijvoorbeeld niet naar de les te gaan, maar er in de examenperiode actief mee omgaan door je op je cursussen te storten. Je faalt dan uiteindelijk toch omdat je het op een veel te stresserende manier aanpakt. Een tweede scenario is dat je het semester start met een actieve strategie om de angst de baas te kunnen, maar je jezelf uitput. Daarna laat je die controlestrategie los en schakel je over op een passieve hantering van faalangst, door niets meer te doen. Zo wordt je angst steeds bevestigd."

Hoe herken je faalangst?

"Enerzijds is de manier waarop je met iets omgaat belangrijk. Als je dat heel krampachtig doet, wil dat zeggen dat er een vorm van stress rond bestaat. Als je heel flexibel met je planning kan omgaan, betekent dat bijvoorbeeld dat je goed kan omgaan met de realiteit, want die laat zich niet voorspellen. Iemand die heel hard vasthoudt aan zijn planning, krijgt het weleens moeilijk als niet alles volledig 'volgens plan' verloopt."

Niet denken aan een knalgele jeep

"Angst wil gevoeld worden"

Kan faalangst ook iets positiefs zijn?

"Ja, want angst is een belangrijke emotie die iedereen heeft. Angst zorgt ervoor dat je gemotiveerd raakt om bepaalde dingen al dan niet te doen. Als je weet dat je volgende week een deadline hebt, maar je nog te weinig hebt gedaan, zorgt die angst ervoor dat je er vanavond al aan begint. Wanneer wordt angst een probleem? Als ze te groot wordt. Dan luidt de vraag: hoe gebeurt dat? Vooral als je niet bereid bent om ze te voelen. Als iets een belangrijke waarde heeft in je leven, dan zijn er risico's aan verbonden. Heb je het niet, dan ben je daar zeker verdrietig over. Wil je geen stress voelen, dan zal die verergeren. Ik kan niet zeggen: 'Denk nu eens niet aan een knalgele jeep.' Evenmin kan ik zeggen: 'Voel je niet angstig.' Heel vaak merken we dat studenten angst hebben voor angst. Angst wordt gevaarlijk als je het niet wil voelen, want angst wil gevoeld worden. Vecht er dus niet tegen."

Hoe kan je er constructief mee omgaan?

"Je kan niet groeien zonder op een of andere manier te falen. Een kind dat leert stappen, valt duizend keer en vindt dat niet erg, maar als achtienjarigen mogen we niet meer falen. Falen of de schrik om te falen zorgen ervoor dat je gedragingen stelt die falen zouden moeten voorkomen, maar het in feite enkel erger maken. Die automatismen leren kennen en proberen onderdrukken kan ervoor zorgen dat het uitdooft. De persoon die te actief met zijn faalangst omgaat, moet leren ontspannen. Degene die zijn cursus niet vast durft te nemen, moet leren dat angst hem niet op zal eten. We hebben er allemaal schrik voor dat we iets door angst niet zullen kunnen, maar eigenlijk kunnen we het niet door de manier waarop we met die angst omgaan. We lopen er van weg, wat het enkel erger maakt. Probeer die angst dus niet altijd op te lossen. Zo is piekeren een manier om angst op te lossen, hoewel niemand daar ooit iets mee heeft opgelost. Durven je angst toe te laten is een heel belangrijke stap naar flexibeler kunnen bewegen."

Ventileren

"Ik denk dat nog niemand met piekeren iets heeft opgelost"

Stel dat je dit herkent bij je vrienden, hoe kan je hen dan helpen?

"Vooral door te luisteren, er voor hen te zijn. Laat het allemaal eens ventileren. Dat zal ervoor zorgen dat de druk daalt. Als het om passieve faalangst gaat, kan je misschien samen studeren. Gaat het om actieve, dan kan je hem of haar eens uit zijn kot trekken om iets te gaan drinken. Vaak hebben mensen met faalangst de neiging om zich met een selectieve groep te vergelijken, namelijk met degenen die het zeer goed doen. Vergelijk je vrienden met jezelf, en niet enkel die groep. Wijs ze ook op de denkfouten die ze maken. 'Soms' is niet 'altijd'. Ik denk vooral dat je er als vrienden voor elkaar moet zijn, elkaar moet helpen een klimaat te creëren waarin falen gewoon bij het leven hoort."