De Wanderlust van Alicja Gescinska

Als kind van Poolse migranten kwam Gescinska naar België, studeerde en doctoreerde ze in Gent en doceerde ze vervolgens in de VS. Door haar debuutroman keerde ze terug naar België om zich te wijden aan het schrijverschap. Toen Canvas haar vroeg om een programma te maken dat alle erkende religies zou vertegenwoordigen, voelde ze zich aangesproken. “Het project paste bij mijn persoonlijkheid. Mijn vriendenkring is ook heel divers. De meesten omringen zich met gelijkgezinden, en dat is ontzettend jammer, want je snijdt jezelf af van een grote bron van kennis. Soms is het water dieper bij iemand van de eigen vijver, dan met iemand van een totaal ander geloof.” Ook in de academische wereld zijn mensen kuddedieren. "Daarom is het goed om als academicus af en toe van plaats te veranderen. Het systeem in het buitenland vind ik daarom ook beter: de bachelor in één universiteit, de master ergens anders en idealiter dat doctoraat ook nog ergens anders. Als ik één ding zou veranderen, is het nooit op dezelfde plaats mijn PhD starten.” 

Identiteitscrisis

Door haar ervaring met migratie beseft ze dat identiteit een tijdelijk gegeven is. “Mensen klampen zich te veel vast aan identiteit, aan een positie die ze op dat moment hebben. Maar werk kan je verliezen, en het kan zijn dat België splitst en je jezelf niet langer Belg kan noemen, maar Vlaming. Voor sommige mensen zal ik nooit een echte Belg zijn. Iemand die Mohammed heet en hier geboren is ook niet. Als je het daarentegen opentrekt zoals in Amerika, doet het er niet toe of je Ierse of Poolse roots hebt. Dat land is gebouwd op migratie, en mensen zijn daar trots op.  Let wel, nationale identiteit hoeft helemaal niet vies te zijn. Er hangen ook rechten en plichten aan vast. Ik vind het bijna arrogant om niet over identiteit na te denken. Enkel iemand die er nog nooit over heeft moeten nadenken, kan zich dat permitteren. Niet iedereen heeft de luxe om in één landje geboren te worden en daarin oud te worden. Velen zijn continu onderweg en moeten zich herdefiniëren, zoals ook ik gedaan heb.”

“Wij hebben liever iemand die zich links noemt, dan iemand die links is”

Mancipatie

“Het is heel moeilijk om als vrouw in onze maatschappij als intellectueel ernstig genomen te worden. Ik moet er dus constant stààn.” Debatleiders en opiniemakers zijn hoofdzakelijk mannen, en dat heeft een weerkaatsing op het publieke debat. Ik heb onlangs mijn medewerking afgezegd omdat ik de enige vrouw was in een panel. Ik kon daar uiteraard naartoe gaan, maar dat verandert niets structureels aan die organisatie. Onze linkse rakkers doen het niet, hé. Zij kunnen ook spreken. Wij hebben liever iemand die zich links noemt, dan iemand die links is. We moeten meer naar de daden kijken, dan naar de woorden. Anders zal het nooit veranderen.” Gescinska geeft nog een ander voorbeeld: “De denktank Liberales komt vaak op voor vrouwenrechten, maar nodigde de voorbije jaren alleen mannen uit voor een prestigieuze lezingenreeks. Toen ze mij vroegen om een artikel te schrijven over vrouwelijke denkers, heb ik daar toch over moeten nadenken. Ik heb van Dirk Verhofstadt geëist dat hij het jaar daarop wel vrouwelijke sprekers zou uitnodigen." Toch zou ze zichzelf niet direct een feministe noemen. “Het is een containerbegrip geworden. Ik heb een hekel aan de stroming feministen die de vrouw belangrijker vinden dan de man of die de verschillen tussen mannen en vrouwen compleet willen wegdenken. Als je zulke dingen zegt, streef je gelijkheid voorbij. Het is in se geen feminiene zaak, maar een humane.”

“Ik heb een hekel aan feministen die de vrouw belangrijker vinden dan de man.”

Ohne Musik wäre das Leben ein Irrtum 

Van de noodzaak van kunst moet Alicja niet overtuigd worden. Gescinska geeft wel toe dat de kunst en de humanities onder druk staan. “Alles wat niet past in een kwantificeerbaar kader lijkt bijna overbodige luxe, terwijl het de essentie is van alles. Zonder kunst, literatuur en muziek is het leven bijna niet de moeite waard om geleefd te worden. Wij mensen hebben aan meer nood dan een warme maaltijd en centen op onze rekening, of centrale verwarming." Of ze zelf een instrument beoefent? “Ik speel piano, maar dat is puur privé, ik ben geen muzikaal talent, maar toch vind ik het belangrijk om het te blijven doen, omdat het mij bijna een (denkt na) existentieel genot verschaft. Als ik het niet doe, word ik heel ongelukkig.”

Pleidooi tegen luiheid

"Soms wil ik ook een vis zijn, maar ik heb nu eenmaal een brein"

Wat doet iemand die een pleidooi tegen de luiheid heeft geschreven ter ontspanning? Ze geeft toe dat ze nooit op vakantie gaat en zichzelf niet vaak ontspanning gunt. “Mijn pleidooi tegen de luiheid moet natuurlijk wel correct begrepen worden. Ik heb niets tegen ontspanning. Waar ik tegen ben, is verlummeling van de tijd. Iemand die zoals het personage van Camus heel zijn leven erwtjes van de ene pan naar de andere brengt, heen en terug: dat is zinloos. Je kan op datzelfde moment iets doen voor een ander. We kunnen ons niet terugtrekken van de mensheid; we hebben morele verantwoordelijkheden. Soms wil ik ook een vis zijn, maar ik heb nu eenmaal een brein. Dat is totaal iets anders dan dat ik tegen ontspanning zou zijn." Toch is ze ook sceptisch over de hoeveelheid ontspanning die een mens nodig heeft. “Een boswandeling of een dagje uit is voor mij meer dan genoeg. Als je geen psychische of fysieke problemen hebt, hoef je geen twee weken op Mallorca uit te rusten. Voor mij is dat horror.” Hoewel het van buitenaf soms lijkt alsof ze alles voor elkaar heeft, wil de zelfstandige filosofe nog niet op haar lauweren rusten. “Het voelt nog steeds alsof ik aan het begin van alles sta. Ik heb allesbehalve het gevoel dat ik al iets groots heb gedaan. Elke dag opnieuw als ik mijn laptop open doe, lijkt het nieuw. Het is ook niet omdat ik nu een boek heb geschreven, dat mensen mij gaan blijven lezen.”