Hoewel de gemiddelde student mogelijk een rustige zondag had, voorafgegaan door een kalme week, was dit zeker niet het geval voor de inwoners van Catalonië. Afgelopen weekend vond er een omstreden referendum plaats dat veel stof deed opwaaien in zowel Spanje als de Europese gemeenschap.
Wachtrij aan de stembus
De opstandige en volgens experten meest autonome regio in de Europese Unie heeft een turbulente periode achter de rug, voorafgegaan door een onrustige geschiedenis. Om jullie niet te veel te vervelen en onmiddellijk over te gaan tot het actuele nieuws, zullen we de voorgeschiedenis kort schetsen.
Messi tegen Ronaldo avant la lettre
In 1469 trouwden Isabella en Ferdinand, wat voor het toen nog onafhankelijke Aragon - de voorloper van Catalonië - het begin van het einde betekende. 250 jaar en menig stroompje bloed later eindigde de werkelijke autonomie van Catalonië met de Spaanse Successieoorlog. Catalonië zou echter doorheen zijn geschiedenis een opstandige regio blijven, en hoewel deze initieel met de harde hand werd aangepakt, veranderde deze hand na 1939 in een ijzeren vuist, en wel die van Franco. De 36 jaren 'sterk staatsgezag' betekenden een overheveling van het politieke en culturele zwaartepunt van Barcelona naar Madrid, wat een onderliggende drang naar onafhankelijkheid omzette in een hartgrondige haat waarvan men de invloed vandaag nog kan voelen.
Iedereen die nu aan voetbal denkt, heeft inderdaad gelijk: Messi tegen Ronaldo avant la lettre. Ongeveer vijf decennia later klonk de roep naar onafhankelijkheid luider en luider. Dit resulteerde in 2015 in de verkiezingsoverwinning van een pro-onafhankelijkheidskartel dat met 53 procent van alle zetels in het Catalaans parlement de absolute meerderheid behaalde. Een centraal punt in hun partijprogramma was dan ook een referendum over onafhankelijkheid. Belangrijk, aangezien de nationalisten hieruit afleiden dat ze een mandaat van het volk hebben. Interessant is hier dat ze slechts 48 procent van alle uitgebrachte stemmen behaalden. Waarom willen sommige Catalanen de onafhankelijkheid?
Show me the money
Een van de meest voorkomende redenen waarom koppels scheiden betreft nog steeds financiële problemen. Zo blijkt geld ook in deze scheiding een groot probleem te zijn. Catalonië is goed voor 20 procent van het BBP van Spanje, maar slechts 14 procent van de hele bevolking van Spanje is Catalaans. Dit betekent dat Catalonië per capita meer bijdraagt aan de economie – en dus ook de welvaart van Spanje – dan de gemiddelde Spanjaard. Het verschil tussen belastingen die betaald werden en de belastingen die terug in Catalonië werden geïnvesteerd, werd geraamd op tien miljard. Dat is 4 procent van het BBP van Catalonië. Weinig huwelijksrelaties zouden een verschil van inbreng van tien miljard overleven. Deze financiële toestand doet veel Catalanen fronsen en is een sterk argument voor onafhankelijkheid, hoewel de situatie iets genuanceerder is.
Catalanen dragen meer bij aan de economie van Spanje dan de gemiddelde Spanjaard
Zowel de Spaanse overheid als Europa hebben te kennen gegeven dat een onafhankelijk Catalonië niet in de Europese Unie kan blijven. Aangezien de lidstaten beslissen wie erbij komt en veel lidstaten hun eigen ‘Catalonië’ hebben, is het niet ondenkbaar dat de integratie niet van een leien dakje zal lopen. Dit zou tot gevolg hebben dat Catalonië uit de gemeenschappelijke markt wordt gezet en dat zou desastreus zijn voor de Catalaanse economie, die voor 75 procent uit export bestaat.
Parles català?
Een andere struikelblok is de positie van de Catalaanse taal. In tegenstelling tot de voorgaande materie is dit een onderwerp dat veel Catalanen na aan het hart ligt. Taal blijkt het grote onderscheid te vormen in het stemgedrag van de Catalanen. Zo zou 75 procent van alle Catalanen die als moedertaal Catalaans hebben een onafhankelijkheid zien zitten, terwijl slechts 25 procent van de Catalanen die Spaans als moedertaal hebben dat niet doen.
Over dit onderwerp hangt ook de schaduw van Franco
Het probleem werd in 2010 op de spits gedreven toen de Spaanse rechtbanken weigerden om Catalaans als enige officiële taal in Catalonië te erkennen. Over dit onderwerp hangt ook de schaduw van Franco die het gebruik van Catalaans voor elke officiële bestemming verbood. Extra gevoelig is ook dat de taalproblematiek vooral in het onderwijs wordt uitgevochten, waar voorstanders van het Catalaans als enige officiële (onderwijs)taal aanhalen dat dit nodig is om de cultuur van Catalonië te beschermen. Tegenstanders argumenteren dan weer dat het geldverspilling is om alles in twee talen uit te brengen en het Spaans als wereldtaal boven het Catalaans zou moeten verkozen worden.
Geen referendum is illegaal?
Het referendum gaat in tegen de Spaanse grondwet die de eenheid van Spanje garandeert. Dit verklaart ook meteen het harde en zeer gewelddadige optreden van de federale politie. In de ogen van de Spaanse federale regering zijn de grondwet en de daarbij horende rechtsstaat bedreigd, en moeten deze beschermd worden. De Catalaanse regering had al eerder te kennen gegeven dat ze niet streven naar legaliteit volgens Spaanse normen, iets wat ook onmogelijk zou zijn, maar zelfs in Catalonië heeft het referendum mankementen. De aparte statuten van Catalonië (equivalent van een grondwet) vergen een tweederdemeerderheid om gewijzigd te worden, terwjil voor het referendum slechts een gewone meerderheid nodig is. Verder is er ook geen enkele bepaling die de opkomst regelt, en dat kan problematisch zijn. Dit alles neemt niet weg dat de wil om een referendum te hebben zeer sterk is in Catalonië, ongeveer 70 procent van de inwoners is hiervoor te vinden. Hiervan zou de helft echter onafhankelijkheid nastreven. Het referendum wordt dus gesteund door zowel voor- als tegenstanders.
Estudiante y estudiants
De studenten in Catalonië blijven tijdens heel dit gebeuren zeker niet thuis. Ze zijn goed vertegenwoordigd in de vele protestmarsen en waren massaal aanwezig tijdens een betoging voor studenten afgelopen vrijdag. Rondom de universiteitsgebouwen vinden er ook tal van culturele activiteiten plaats. De studenten zijn zeker niet unaniem voor de onafhankelijkheid, maar net zoals de rest van de Catalaanse bevolking is de overgrote meerderheid wel voor een democratisch referendum. Eilena Basilio, een Catalaanse studente die in Gent verblijft, zegt er het volgende over: "Uiteindelijk gaat het weinig over feitelijke argumenten. Studenten hebben een gevoel en op basis daarvan stemmen ze. Veel hangt ook af van hun vrienden, maar het leeft wel echt bij hen." Dit wordt ook bevestigd door Pauline Single: "Het leeft hier echt onder de mensen. Professoren moedigen studenten aan om niet naar de les te komen, maar om de straat op te gaan en te demonstreren voor een democratisch referendum."
Bloody Sunday
Al het voorgaande kwam vorige week tot een triest hoogtepunt. Na een turbulente week waar leden van het Catalaans bestuur werden gearresteerd, werd zondag extreem politiegeweld ingezet tegen vreedzame stembusgangers waarvan er meer dan 750 gewond raakten. Dat de stembusgang van het referendum niet vreedzaam zou verlopen, stond in de sterren geschreven. De federale overheid stuurde massaal politieversterking naar Catalonië. De toestroom was zelfs zo groot dat een deel van de versterking in een cruiseschip voor de kust van Barcelona moest bivakkeren.
Het optreden van de federale politie roept bij veel mensen vragen op, en de vergelijkingen met het harde optreden tijdens de burgeroorlog zijn snel gemaakt. Ook de resulaten leidden niet tot uitsluitsel. Volgens de Spaanse premier werd er zondag niet gestemd, volgens de Catalaanse overheid wel. Van de Catalaanse bevolking kwam 42 procent opdagen, waarvan 90 procent voor de onafhankelijkheid heeft gestemd; dat zijn twee miljoen Catalanen. Dit stelt de hele situatie op scherp aangezien de onafhankelijkheid volgens de Catalaanse overheid bereikt is. Er was immers geen minimumopkomst vastgesteld.
Viktor Rooseleer, internationaal secretaris van Jong N-VA, was tijdens het referendum in Barcelona als internationale observator aanwezig: "De dag voor het referendum werden we door de balie geadviseerd over wat we moesten doen indien we gearresteerd zouden worden en wie verantwoordelijk was voor welk stembureau." Hij was getuige van het volledige verloop van een stembusgang, en nadat men in de vroege ochtend alles had klaargezet, kwam de Catalaanse politie een pv opstellen: "De Catalaanse politie besloot niet mee te doen aan de repressie van de Spaanse politie en opteerde in de plaats daarvan voor een 'zachte ordehandhaving'. Het ging volgens de aanwezigen dan ook om een ‘culturele activiteit’, de politie wist natuurlijk ook wat daar gebeurde." Gedurende de hele dag stonden mensen aan te schuiven in de regen om te kunnen stemmen. Het stembureau van Viktor werd niet aangevallen door de federale politie, zegt hij. "Nadat alle stemmen geteld waren, waren de mensen heel gelukkig. Dat waren heel stressvolle momenten."
"De Catalaanse politie opteerde voor zachte ordehandhaving"
Hoe de situatie verder zal ontwikkelen, zal de tijd uitwijzen. Maar zeker is dat de Spaanse federale overheid zich van een zeer slechte kant heeft laten zien. Hoe men het ook draait of keert, of men nu voor of tegen de onafhankelijkheid is, het optreden van de federale politie is een democratie onwaardig. Ondertussen kijken andere regio’s in Spanje, maar ook daarbuiten, met argusogen naar de Catalaanse strijd.
Reactie toevoegen