Waanzinnige kunst

Het rariteitenkabinet van de kunst mondt steeds meer uit in een ware hype: note de populariteit van Roger Ballen, de sterke man achter de clip van ‘I Fink U Freeky’ van Die Antwoord (de clip die ondergetekende nog steeds niet kan uitkijken) en de talloze outsider artmuseums en -veilingen. Wat als outsiderkunst mainstream wordt? We gingen ten rade bij Museum Dr. Guislain-medewerker Yoon Hee Lamot.

Outsider als geuzennaam

De outsiderkunst heeft zijn origine in de psychiatrische wereld. Verloren zielen aan de rand van de samenleving zouden door hun isolatie vrij zijn van de conventies van de kunstacademie en van de ‘verziekte’ maatschappij. Wijnhandelaar Dubuffet gaf het de naam l’ art brut. Net als zijn champagne brut was deze kunst onbewerkt en puur. Vandaag is het begrip een amalgaam geworden van alle kunstenaars die niet bij het professionele kunstwereldje (willen) horen. Maar zo onschuldig is de term uiteraard niet. Kunstwerken die perfect naast een Grosz of Appel kunnen hangen, worden gedwongen om in een apart circuit te circuleren, mede omwille van de gestigmatiseerde achtergrond van de getormenteerde kunstenaar. “De term is problematisch en er komen alsmaar meer stemmen op om hem af te schaffen, maar dat is niet zo evident. Hij draagt al een hele geschiedenis met zich mee en dat op zich kan al helpen om de kunstwerken naar een groter publiek te brengen.” Lamot merkt op dat protest doorgaans door buitenstaanders geuit wordt. Sommige outsiderkunstenaars dragen de titel ook als een geuzennaam. “Outsiderkunst kan een negatieve stempel zijn, maar het geeft aan mensen die niet in de reguliere kunstwereld terechtkunnen ook een kans, omdat ze zichzelf juist als outsiderkunstenaar bestempelen.”

“Abnormaliteit wordt normaliteit”

Zielenroerselen

En daarmee houdt de discussie niet op. Bij outsiderkunst is men meer geneigd om het persoonlijke leven van de artiest als deel van het werk te zien. Akkoord, de diepste zielenroerselen en liefdessmart leveren nog altijd de mooiste kunst op (‘Blood on the Tracks’ van Dylan, y’all), maar de kunst moet nog altijd als een volwaardig product op zichzelf staan. Waar trekt men de grens? “Wij proberen daarin een evenwicht te zoeken door elk geval afzonderlijk te bekijken. Het levensverhaal kan wel een meerwaarde bieden om de kunst beter te begrijpen. Ook in de reguliere kunstwereld kan de biografie een belangrijk gegeven zijn, denk maar aan Louise Bourgeois of Tracey Emin. Bij sommige outsiders is dat niet anders, maar wij gaan bijvoorbeeld nooit vermelden dat een kunstenaar een psychiatrische aandoening heeft.”

Outsider art ©

Hoewel ze het doorgaans moeilijker hebben om hetzelfde platform te bereiken als reguliere kunstenaars, boeren outsiderkunstenaars vandaag verre van slecht. De onverdorven kunst van weleer wordt booming business. “Velen profiteren ervan door het als een merk te verkopen. Ook de grote veilinghuizen zoals Christie’s en Sotheby’s veilen klassieke outsiderkunst tegen astronomische prijzen. Al krijgt outsiderkunst een aparte marketing, er is bijna geen distinctie meer met contemporaine kunst.” Abnormaliteit wordt normaliteit en buitenbeentjes worden mainstream. Iedereen down the rabbit hole. We're all a bit mad here.