Veganisme: (eco)logisch?

Dat de wereld al enkele decennia op de rand van een ecologische apocalyps staat, zal niemand die de actualiteit volgt (of gewoon niet onder een steen leeft) nog verwonderen. Het verhaal van broeikasgassen en de gevolgen die zij op de ijskappen hebben, zit momenteel wel al als een mantra opgeslagen in het hoofd van elke vijf tot vijfenvijftigjarige. Toch lijkt het in de praktijk moeilijk om een oplossing voor het probleem te vinden: doelstelling na doelstelling en klimaattop na klimaattop faalde erin om bindende maatregelen te voorzien. Totdat die van vorig jaar in Parijs als mijlpaal geprezen werd voor efficiënt klimaatbeleid. Maar ook deze keer werd te vroeg gejuicht aangezien rechtspopulistische regeringen de uitvoering van ecologische maatregelen niet als prioriteit zien, of klimaatsopwarming gewoonweg als fake news bestempelen. Wanneer de politiek faalt, moet het volk het heft in eigen handen nemen. Een deel van dat volk doet dat door een veganistisch dieet aan te hangen. Een levensstijl zonder dierlijke producten zou een positief effect hebben op het milieu, in meerdere opzichten, maar hoe komt dat?

Over koetjes en kalfjes

Een boterham met kaas of een zachtgekookt eitje bij het ontbijt, it’s a no from me dixit de veganist. Klinkt absurd? Tot je te weten komt dat de zuivelindustrie een even grote impact heeft op het milieu als de vleesindustrie. Laten we ons schelleke kaas eens van dichterbij bekijken. Kaas is met zijn hoge ecologische voetafdruk zowat de koning onder de zuivelproducten. Er is zo’n 5.000 liter water nodig om 1 kg kaas te produceren. Een redelijk hallucinant cijfer als we weten dat onze geliefde biefstuk gelijk staat met 4.000 liter. Maar naast het hoge waterverbruik, de grote percelen grond en de kunstmest die nodig zijn, mogen we ook niet vergeten dat een koe slechts na één à twee jaar melk kan produceren. Ja, die prachtig gevlekte lawaaimakertjes produceren gedurende die tijd enkel en alleen broeikasgassen.

Als we ons even voorstellen dat er geen koeien meer grazen in onze groene weiden, zou er een aanzienlijke vermindering in de uitstoot van die broeikasgassen zijn. Landbouw staat nog altijd in de top wanneer het op uitstoot van methaan en lachgas aankomt. In 2050 zou de uitstoot tot twintig procent lager liggen. Samen met andere maatregelen, zou het dan weer wat haalbaarder worden om onder een klimaatsopwarming van twee graden te blijven. Bovendien hebben studies uitgewezen dat het klimaatbeleid tot 80 procent goedkoper zou worden wanneer de mensheid veganistisch zou leven.

Landbouw staat nog altijd in de top wanneer het op uitstoot van methaan en lachgas aankomt

Een indirect gevolg van een veganistisch dieet is bovendien dat heel wat grond die gebruikt wordt voor landbouw zou vrijkomen. Alle weiden (vaarwel, vlekkerige vrienden), stallen en kwekerijen die voor veeteelt en dergelijke gebruikt worden, zouden overbodig zijn, maar ook de bodem die momenteel gebruikt wordt om dierenvoer te kweken, zoals sojabonen, zou heroverd kunnen worden door de oorspronkelijke fauna en flora. Met andere woorden heeft een veganistische levensstijl positieve gevolgen voor de wereldwijde biodiversiteit. Voor 2050 zou een derde tot een vijfde van het biodiversiteitsverlies zo vermeden kunnen worden.

De koe bij de horens gevat

Ook bij studenten leeft het idee van een groenere Aarde dankzij veganisme. Aïcha Janssens, eerstejaarsstudente bio-ingenieur, is precies een jaar overtuigd veganistisch. Wat begon als een romantische toegeving voor een Zuid-Amerikaanse liefde mondde uit in een ware levensovertuiging. “Toen ik de documentaire ‘Cowspiracy’ zag, die toont hoe slecht de productie van dierlijk voedsel voor onze aarde is, was ik 100% overtuigd.” Hoeveel voedsel, water en grond er nodig is om dieren te kweken, vindt ze verwerpelijk. Velen krimpen al in mekaar bij de gedachte aan een veganistisch dieet maar deze vegan student ziet er net de voordelen in: “ik doe meer mijn best om te koken. Ik kan niet veel prefab dingen eten, dus eet ik vanzelf gezonder. Bovendien voel ik mij daardoor ook gewoon beter.” Waar Aïcha wel problemen ondervindt, is op sociaal vlak. Wanneer het onderwerp veganisme op tafel wordt gegooid, associëren sommigen haar snel met ‘extreem’ of ‘naïef’. “Er zijn ook enkele vrienden die het gewoon belachelijk vinden. Daarmee leren omgaan was het moeilijkste maar dat lukt nu wel. Iedereen heeft zijn eigen visie en dat respecteren was voor mij dé oplossing.”

Karlijn van den Broeck, studente rechten, is sinds twee jaar vegan. Daarvoor at ze al vegetarisch, maar na meer research te doen naar de impact van dierlijke producten op de gezondheid maakte ze de switch: “Toen ik vegetariër werd wist ik alleen dat vlees eten slecht was voor het milieu. Ik heb toen niet veel extra onderzocht. Als ik dat gedaan had, was ik misschien wel sneller veganist geworden. Ik at immers wel kaas en soms vis. Maar al die zuivelproducten zijn eigenlijk ook slecht voor het milieu. Ik denk dat als ik mezelf beter had geïnformeerd dat ik sneller de stap naar niet-dierlijke producten gezet had.” Karlijn haalt aan dat een vegetarische levensstijl het milieu niet echt helpt: “Ik ken wel mensen die vegetariër zijn voor het milieu, maar dan extra veel kaas en dergelijke gaan eten. Dan balanceert het eigenlijk niet meer uit. Je hebt zelfs nog meer resources nodig voor kaas dan voor vlees.” Voor Karlijn hangen het ecologische en ethische aspect van veganisme nauw aan elkaar samen. In China gaat de vleescultuur bijvoorbeeld omhoog, doordat de nieuwe middenklasse het ziet als een luxeproduct, terwijl zij vroeger voornamelijk vegetarisch leefden. Voor haar zijn zulke ontwikkelingen op ethisch vlak nefast en bovendien belastend voor het milieu. Daarnaast speelt het probleem van mensenrechten ook een belangrijke rol: “Sojabonen worden geproduceerd in derdewereldlanden. Die worden daarna geëxporteerd naar het westen om te dienen als dierenvoedsel.” Veel problemen hangen dus samen, het is moeilijk om een onderscheid te maken tussen een ecologisch, ethisch en menselijk aspect in het verhaal van een bewuste levensstijl. “Als je geen medelijden kan hebben met de grootste slachtoffers van uitbuiting, kan je dan eigenlijk wel compassioneel zijn tegenover je medemens in het algemeen? Er zijn geen prioriteiten, alles is belangrijk.”

"Je hebt zelfs nog meer resources nodig voor kaas dan voor vlees" - Karlijn van den Broeck

Als het kalf verdronken is, dempt men de put

Jullie klaagzangen zijn duidelijk hoorbaar. Is er dan echt niets in te brengen tegen dat dieet van grasetende hipsters en wereldverbeteraars? Toegegeven, op ecologisch vlak eerder weinig. Er gaan een paar stemmen op dat als we op lange termijn zoveel mogelijk mensen willen voeden, het veganistisch eetpatroon niet het ideale blijkt te zijn, zoals wel eens vaak werd aangenomen. Vorig jaar vergeleken enkele Amerikaanse wetenschappers verschillende voedingspatronen met elkaar en kwamen tot de conclusie dat er heel wat grond verloren zou gaan als we wereldwijd een veganistische way of life willen belijden. Het onderzoek moet echter nog verder uitgespit worden en  is daardoor nog te pril is om als onverwerpelijk tegenargument op te werpen.

Misschien schuilt het ware probleem echter niet bij degenen die ervoor kiezen zich zodanig bewust op te stellen in het leven. Het veganistisch dieet beperkt zich namelijk niet enkel tot onze dagdagelijkse voeding maar het bepaalt dermate ook welke kleren je koopt, waar je gaat eten, over wat je vaak, héél vaak, zal praten (lees: verantwoording afleggen) en ga zo maar even door. In die zin is het een levensbepalende keuze die veel energie vergt. Energie die velen niet willen opbrengen. Na al dat bashen op die zogenaamde ridicule grasfretters schuilt in ons een lui vleesetende zieltje dat nog niet klaar is om zich over te geven aan de wonderen van de plantaardige wereld.

In die zin is veganisme een levensbepalende keuze die veel energie vergt. Energie die velen niet willen opbrengen 

Als het van Morrissey afhangt mag elke niet-veganist zich beschouwen als een regelrechte moordenaar. De frontman van The Smiths eiste op het New Yorkse Madison Square Garden Festival in 2015 dat er tijdens zijn optreden op geen enkel moment dierlijke voeding mocht worden geserveerd. En zo geschiedde, alle Mcdonald's-vestigingen hielden de deuren dicht terwijl Morrissey "and the calve that you carve with a smile it is a murder" zong.