"Universiteit is van nature een dam tegen extremen"

Interview met Alain Van Hiel

“De universiteit zelf moet meer aanwezig zijn in de belangrijke maatschappelijke debatten en ze ook aanwakkeren”, vindt kandidaatrector Rik Van de Walle. Gewapend met deze stelling legden wij ons oor te luisteren bij professor Sociale Psychologie Alain Van Hiel.

Alain Van Hiel
 

"Bijdragen aan het maatschappelijk debat wil zeggen dat je in de media moet komen"

Alain Van Hiel laat meteen weten dat hij het eens is met de stelling. Toch nuanceert hij al snel door hieraan toe te voegen dat dit zo is omdat hij als academicus zelf probeert bij te dragen aan het maatschappelijk debat. “Er zijn tal van redenen die verklaren waarom sommige van mijn collega’s wellicht níet akkoord gaan met de stelling. Bijdragen aan het maatschappelijk debat staat gelijk met in de media komen. Academici zijn vaak niet zo bijster geïnteresseerd om in de pers te komen. Sommige academici hebben daar de kwaliteiten voor, anderen niet. Academici worden niet geselecteerd op die vaardigheid”, stelt prof Van Hiel. “Daarnaast gaat de media vaak voor sensationele verhalen die lezers aantrekken, terwijl een wetenschapper juist meer genuanceerd is en zich daardoor vaak in het centrum van het debat bevindt.”

Op mediatraining bij Torfs

Alain Van Hiel

In een artikel dat verschenen is in De Morgen, wordt beweerd dat het bij veel UGent’ers steekt dat de KU Leuven zowel het maatschappelijke als het politieke debat domineert. Van Hiel reageert verwonderd. “Mij is nooit opgevallen dat onze Leuvense collega's daar meer bedreven in zijn. De rector (Rik Torfs) is zelf een communicatiekanon en als de baas van de unief veel in de media komt, valt dit natuurlijk op."

Zelf schreef Van Hiel vorig jaar het boek 'Iedereen Racist'. Van Hiel ziet dit als een concreet voorbeeld van hoe je jezelf als universitair naar de wereld kan richten: “Ik heb het geluk dat ik aan veel studenten les mag geven, maar we moeten proberen om bij zaken die zodanig belangrijk zijn in de maatschappij een groter publiek te bereiken. Dat kan door er een boek over te schrijven, maar eigenlijk is dat een druppel op een hete plaat: het draait om alle media-aandacht ernaast, die bepaalt of je boodschap de mensen bereikt of niet, of die mensen aan het denken gezet worden en even uit de waan van de dag treden.”

"Een feitelijke stem bevindt zich automatisch in het midden"

Toch blijft het voor Van Hiel belangrijk dat onderzoekers naar buiten treden, anders bestaat de kans erin dat anderen er iets over zeggen op een minder gefundeerde wijze. “De academicus probeert het feitelijke naar voor te brengen. Een feitelijke stem bevindt zich automatisch in het midden. Typisch aan extreme denkkaders is dat ze de werkelijkheid vernauwen en alles vanuit enkele principes proberen vormgeven. Vaak zijn er echter verschillende perspectieven en botsende realiteiten en kan je zaken op zes of zestig verschillende manieren bekijken.”

Maatschappelijke irrelevantie?

Alain Van Hiel

De maatschappelijke relevantie van een onderzoek doet volgens Van Hiel niets af aan de waarde van een onderzoek. Integendeel. In de criteria bij het toekennen van projecten heeft de maatschappelijke impact niet zoveel gewicht, stelt hij. Toch is het een criterium dat aan belang wint bij beslissingen over het al dan niet subsidiëren van een onderzoeksaanvraag. “Zelf sta ik hier ook bij stil. Ik word betaald door belastinggeld. De natuurlijke reflex is dan toch om na te denken wat de return on investment is voor degene die mij betaalt?”

"Wat is de return on investment voor de belastingbetaler die mij betaalt?"

Volgens Van Hiel is wetenschappelijk onderzoek dus best iets waar onze maatschappij wat aan heeft. Bij fundamenteel onderzoek is dit maatschappelijk belang niet altijd even duidelijk. Bij dit soort onderzoeken, te weten 'zuivere' wetenschap, is een concrete toepassing niet nodig. "Dat er rond een ster vijf planeten draaien die leven kunnen herbergen, honderd lichtjaren ver, zal niet direct ons leven veranderen, maar toch is het interessant. Ook dat soort onderzoek is natuurlijk meer dan zijn belastinggeld waard.

Durf denken

Alain Van Hiel

In Nederland beschuldigden politici onlangs enkele sociale wetenschappers ervan dat ze te veel onderzoek in de progressieve richting deden. Professor Van Hiel erkent dat mensen die academisch geschoold zijn over het algemeen progressiever zijn dan diegenen die niet academisch geschoold zijn. Aan de unief zitten, zorgt ervoor dat we meer links worden. Toch benadrukt hij dat hij het geen goed idee is om de academische pet te gebruiken voor politieke boodschappen. “Aan een universiteit zie ik liever neutraliteit dan dat er een bepaalde richting wordt uitgegaan. Een universiteit heeft een positieve maatschappelijke rol. We kunnen niet zomaar wat uit onze ivoren toren roepen, of slechts één richting uitgaan en telkens dezelfde politieke ideologische opinies ondersteunen. Maar goed, ik denk niet dat er bij ons zo’n exemplaren rondlopen. Ik heb zelf ooit eens enkele studenten, Jongsocialisten waarschijnlijk, berispt nadat die in het auditorium begonnen te juichen nadat Daniël Termont de eerste keer verkozen werd. Mocht het om een Open Vld'er of iemand van Groen gaan, zou ik juist hetzelfde gedaan hebben: wij zijn geen forum voor concrete politieke stemmen.” 

Hoewel hij graag neutraliteit ziet aan universiteiten, geeft Van Hiel ook toe dat er niet zoiets bestaat als waardenvrij en ideologievrij onderzoek. "Als instelling hebben we kernwaarden en die moeten wij uitdragen. Dit zorgt ervoor dat we niet ideologieneutraal zijn, maar dat is iets anders dan partijpolitiek. Ik probeer mij zo neutraal en zo feitelijk mogelijk op te stellen, maar wel met die kernwaarden, zoals verbondenheid en bedachtzaamheid. Ik ben niet gebonden aan een politieke partij of drukkingsgroep en ik zit niet in de Loge (lacht). Mijn onderzoeksterrein is onder andere politieke psychologie en ik zou het heel onprofessioneel vinden mochten mijn eigen opvattingen terug te vinden zijn in mijn onderzoek dat gaat over de bronnen van ideologieën. En zelfs mocht ik politiek geprofileerd zijn, zou ik proberen om het neutraliteitsprincipe aan te houden. Ik denk dat de meeste collega's dit ook wel op die manier doen."

"Wij zijn geen forum voor concrete politieke stemmen"

Volgens Van Hiel moeten universiteiten niet hun best doen om extremen te bekampen. “Als instelling vormen wij hier van nature al een dam tegen. Als de meerderheidsopinie morgen echter extreem wordt, zullen we misschien wel uit ons kot moeten komen. In die fase zitten we gelukkig niet.” Van Hiel verwijst hiervoor naar de UGent-leuze ‘Durf Denken’. “Als universiteit moet je dát uitstralen in plaats van mensen te verbieden ergens op te stemmen.”

0
Gemiddeld: 4 (1 stem)

Reactie toevoegen