“Het is utopisch te denken dat iedereen mee kan”

Interview met Saskia Van Nieuwenhove

Onderzoeksjournaliste Saskia Van Nieuwenhove werd na de tragische dood van Jordy gekatapulteerd tot gezicht van de jeugdzorg in Vlaanderen. Als ex-instellingskind bevecht ze de klok rond alle onrecht tegenover kinderen. Wij konden haar spreken in haar stamcafe, Achturenhuis in Ledeberg. 

Van Nieuwenhoves gsm staat geen moment stil. Ook wanneer wij binnen komen, is ze druk in de weer met mensen die haar hulp of goede raad willen. Zonet sprak ze nog met een moslima die verdacht wordt van betrokkenheid bij een terroristische aanslag, terwijl ze gewoon al jaren werkt in een rusthuis. Van Nieuwenhove denkt dat het om naamsverwarring gaat, “maar tegelijkertijd is dat kind van die dame wel geplaatst, sinds september.” Op de tijd dat wij het gesprek voeren, hebben weer drie onbekende mensen haar gecontacteerd. Dat ze daarbij geen blad voor de mond neemt, is snel duidelijk. 

Feelgoodshow

In haar blog bekritiseerde ze laatst ook Rode Neuzen Dag (sic,  het is VTM), dat sinds vrijdag het Sint-Pietersplein siert. Op zich een mooi initiatief, maar toch stuit de spektakelshow Van Nieuwenhove sterk tegen de borst. “Het feit dat de commerciële oproep iets doet rond bewustwording is perfect, maar die commerciële toets met showgehalte is niet normaal.” Ook het platform dat de media hen biedt stelt ze danig in vraag. "Politici komen met gemak een check uitdelen die ze eerst ingetrokken hadden. In interviews wordt hen geen of nauwelijks weerwerk geboden. Het feit dat zij gevraagd worden en dan nog komen, vind ik propaganda.” Daarnaast vindt ze dat het hele preventieve luik rond geestelijke ziekten bij jongeren wordt genegeerd. “We zitten in een maatschappij die geleid wordt door een populistisch discours. We beseffen niet genoeg dat politici juridische quatsch vertellen in quotes en slogans en daarbij dat discours regulariseren. Als ze vrouwenzaken en racisme overbodig vinden, vinden mensen dat ze zich dat ook allemaal maar kunnen permitteren om dergelijke onzin uit te kramen." 

Vermarkting van de zorg

In het hulpproces schuilt heel vaak bureaucratie. “De balans zit volledig scheef”, zucht Van Nieuwenhove. “Als je Jordy optelt in administratieve uren, dan zal de instelling kunnen bewijzen dat ze veel tijd in hem hebben gestoken. Maar waar is de menselijke tijd naartoe? Ook al past iemand niet meer in een hokje: als je signalen krijgt, luister je toch? En dàt heeft Jordy gedaan. Hij heeft sms’en gestuurd."

(Verbeten) "Ik slik het niet meer. Ik ben zowat het boegbeeld geworden van die zin, maar ik voel mij eigenlijk maar een kleine pion. Ik kijk op naar de mensen die al jaren in de jeugdzorg werken. Je kan je afvragen: 'waarom roepen zij niet?', maar zij zijn natuurlijk afhankelijk van hun werkgever. Als die mensen hun mond open doen in de media, zijn ze gegarandeerd hun job kwijt. Maatschappelijk ben ik ook ontgoocheld dat Jordy's verhaal al zo snel gepasseerd is. Maar gisteren heb ik met een aantal van de hulpverleners gesproken en het doet mij deugd dat ze het niet vergeten zijn. Het werk in de zorg is pure waanzin geworden”, besluit ze.

"Ik voel mij eigenlijk maar een kleine pion." 

Als voorbeeld haalt ze haar eigen jeugd aan. “Toen ik werd geplaatst, was ik gewoon een kind in nood. Ik kreeg eten, drinken en mensen vroegen hoe het met mij ging. Vandaag vullen de medewerkers eerst 20 uur contextbladeren in. Het is gewoon ridicuul."

Toch pleit ze niet voor anarchie in het systeem: “Controle en transparantie moeten er zijn. Een voorziening moet verantwoorden waar het geld naartoe is gegaan. En een kind heeft er recht op om later zijn of haar dossier in te kijken. Die twee factoren maken administratie noodzakelijk. Maar wat men nu methodisch doet, gaat mijn grenzen te boven. Ik heb geen methodieken nodig om Jordy’s verhaal te analyseren. Vroeger waren opvoeders bijna heel de tijd opvoeders, vandaag vullen ze papieren in.”

"Vroeger waren opvoeders opvoeders, vandaag vullen ze papieren in." 

Afstandsnabijheid

Zorgt de vermarkting ook voor interne verharding in de zorg? Dat denkt Van Nieuwenhove wel. "‘Afstandsnabijheid’ wordt er bij die mensen in gestampt. Je mag niet te betrokken geraken. Ik ken zelfs een vrouw die na negen jaar werk met vluchtelingen werd ontslagen, omdat ze hen na haar uren nog eten ging geven. Hoe kan je nu iemand ontslaan omdat die te betrokken is? Nee, alles moet marktefficiënt zijn, klinkt het dan."  Een gevolg daarvan is dat mensen dan ook geen waardering meer krijgen. "Thuis zit een opvoedster die zich schuldig voelt over Jordy, terwijl zij de laatste is die in mijn ogen zich schuldig moet voelen. Tijdskrediet en mantelzorg worden veel te weinig ondersteund. De mensen die een burn-out krijgen, zijn vaak mensen die tegelijk werken en deze maatschappelijke zorgen op zich nemen. Die burn-outregelgeving is daarbij slechts pleisterwerk. Het is een gevolg van het beleid dat gevoerd wordt.”

“De zorg is een kluwen van verantwoordelijkheid en controle die ook aansprakelijkheid becijfert”, vertelt Van Nieuwenhove. “Het gaat er niet om een schuldige als mens aan te duiden, maar wel om de fouten van het systeem aan te kaarten en aan te pakken. Ik heb op 11 september niets anders gehoord dan dat er middelen tekort zijn. En dat is uiteraard zo. En dan worden er middelen beloofd, maar er is eigenlijk niets veranderd. Ik kan u meenemen naar de hoek van het plein hier. Daar kraakt een 19-jarige die zijn hele leven in de kinderpsychiatrie heeft gezeten een pand. Hij mag geen huurcontract afsluiten, noch een bankrekening openen want hij staat onder bewindvoering. De instelling zegt dat hij zijn afspraken niet nakomt, maar dàt is net één van zijn problematieken. Zo iemand geven ze dan de straat als sanctie."

"Wat zijn we met verontwaardiging als we er niet in slagen onze eigen buren nog te kennen?" 

Sociale cohesie

Maar niet alleen structureel moeten er aanpassingen komen. Buurtinitiatieven kunnen de sociale cohesie volgens Van Nieuwenhove ook danig versterken. "Natuurlijk moet het vanuit de maatschappij ook komen, maar dat mag geen excuus zijn dat de overheid verzaakt aan bepaalde middelen. Ik vind dat we allemaal bewuster naar ontmoetingsplaatsen in de buurt moeten gaan. Binnen de wijk moet je contacten leggen, en oog hebben voor je buren. "Wij kijken er soms van op dat een oude man pas na acht weken wordt gevonden. Wat zijn we met die verontwaardiging als we er niet in slagen onze eigen buren nog te kennen? Ik denk dat het een combinatie is van ieders bewustwording, en anderzijds een voorziening vanuit de overheid die projecten ondersteunt die de mensen willen. Het feit dat we bijvoorbeeld in gevangenissen nog altijd met een oude infrastructuur werken, zegt voor mij genoeg. Onze gebouwen moeten mee evolueren." 

Retoriek van rechts

De retoriek van iedereen die werkt, vindt Van Nieuwenhove duidelijk larie en apekool. “Het is utopisch te denken dat iedereen mee kan. Ik word dan direct als links en anti bestempeld, maar ik ben helemaal niet links en anti. De politici hebben mij in de instelling geplaatst. Sommige ouders kunnen het gewoon niet. Wij vragen direct: 'hoe is het met het kindje?' Maar er zijn ouders die die logica niet hebben, en dan moet je ingrijpen. Die mama of papa hebben wij maatschappelijk te dragen. Ideologisch mag men wel zeggen: we halen de profiteurs eruit, maar zij zijn echt maar een fractie van het geheel.” De administratie is voor sommige mensen gewoon te zwaar. En de hoop wordt volgens Van Nieuwenhove ook ontnomen. “We moeten naar een maatschappij waar welzijn opnieuw iets betekent. Een instelling als gezinsvervangend tehuis. Ter Muren is nu een begeleidingstehuis, maar dat dekt de lading niet. We moeten die woorden weer correct op de kaart zetten. OCWM is een dienstbetoon aan de mensen. Voor kinderbijslag moet je een hele voorgeschiedenis van vragenlijsten invullen. Iemand die aan het einde van zijn Latijn zit, kan dat niet. We moeten naar een hulpverlening op maat van de persoon, in plaats van hem door de molen van de analyse te halen. Zo zouden we veel meer mensen terug op de rails kunnen zetten.”

0
Gemiddeld: 5 (2 stemmen)

Reactie toevoegen