Hoax jong!

Mannetje Maan en zijn pony

In 1835 wist een klein New Yorks krantje genaamd The Sun - niet te verwarren met The New York Sun en het Britse gelijknamige tabloid - wel heel sensationeel nieuws te brengen: wetenschappers zouden namelijk via een telescoop leven, en meer nog, civilisatie op de maan ontdekt hebben. Zo zouden er niet alleen gebouwen, stranden en oceanen te zien geweest zijn, maar ook mensen met vleermuisvleugels en eenhoorns! U leest het goed: enkele weken lang waren de New Yorkers ervan overtuigd dat er eenhoorns op de maan leefden. Na een zestal weken bleek het uiteindelijk om een publiciteitsstunt van The Sun te gaan. Dr. Andrew Grant, die zogezegde auteur van de artikelen en een medewerker van de in die tijd beroemde astronoom John Herschel, aan wie de ontdekkingen toegeschreven werden, was een door de redactie verzonnen personage. Toch heeft dit stukje riooljournalistiek The Sun geen windeieren gelegd, ook niet nadat het bedrog aan het licht kwam. Het blad hield er een permanent grotere oplage aan over.

Spaghettibomen

Geld groeit dan wel niet aan bomen, maar spaghetti gelukkig wel. Of dat is toch de boodschap die BBC op 1 april 1957 aan zijn kijkers meegaf met een drie minuten durende documentaire tijdens het programma ‘Panorama'. In het filmpje was te zien hoe een Zwitserse boerenfamilie tijdens een “oogstfeest” gekookte spaghettisliertjes van de bomen plukte. In die tijd werd echte spaghetti nog als een exotisch luxeproduct beschouwd en was het gerecht bij het plebs vooral gekend als blikvoer. Geen wonder dus dat honderden mensen de dag nadien de zender opbelden met de vraag hoe ook zij zo’n spaghettiboom konden planten. In plaats van meteen toe te geven dat het om een grap ging, lieten de telefonisten de arme stumpers nog even in hun eigen sop koken en maakten zij de bellers wijs dat ze gewoon “een stokje spaghetti in een potje tomatensaus moesten planten en voor het beste moesten hopen.” De grap werd verzonnen door Charles de Jaeger, de cameraman van het programma, die zich herinnerde hoe zijn vroegere schoolmeesters hem en zijn klasgenoten altijd verweten “zo dom te zijn, dat ze het zelfs zouden geloven wanneer iemand hen wijsmaakte dat spaghetti aan de bomen groeide.”

War of the Worlds

Eén van de meest gekende hoaxen aller tijden is natuurlijk die uit 1938 waarbij een halloweenaflevering van het Amerikaanse radioprogramma ‘The Mercury Theatre on the Air’ voor massahysterie zorgde. Acteur en toekomstig filmmaker Orson Welles speelde zijn rol als verteller van een hoorspel gebaseerd op  H.G. Wells’ roman ‘War of the Worlds’ uit 1898 namelijk zo goed dat enkele nietsvermoedende luisteraars, die pas na de waarschuwing dat het over een fictief verhaal ging op het programma afstemden, dachten dat de ‘nieuwsberichten’ over invallende marsmannetjes in ufo’s echt waren. De zender kreeg zelfs meldingen binnen van mensen die ‘lichtflitsen’ en ‘hittestralen’ gezien of gevoeld hadden die afkomstig zouden zijn van de inval, waardoor Welles genoodzaakt was het publiek nog eens duidelijk te maken dat het om fictie ging.