Studenten engageren zich tegen racisme: wie zit er achter de petitie?

Met welke ingesteldheid heb je je bij de petitie aangesloten? 

Joëlle Francis: Het is allemaal veel de laatste tijd: het racisme, het politiegeweld, het gebrek aan duiding bij België's koloniale geschiedenis, noem maar op. Ik kreeg heel veel input en ik heb Instagram en Twitter even links laten liggen. Het was allemaal te heftig. Ik begon meer en meer te beseffen dat er echt iets moet veranderen, en deze petitie was een eerste stap.

Zakaria Ridouani: Ik zit in het eerste jaar LUCA drama en de afgelopen maanden waren enorm interessant. Onze klas is heel divers en toen we les kregen van Tunde Adefioy, voelden velen zich ongemakkelijk. Wij hebben studenten vanuit heel Vlaanderen, elk met hun eigen mindset. Sommigen weten gewoon niet hoe ze eraan moeten beginnen. Ze hebben het hart op de juiste plaats maar komen amper in contact met mensen van kleur. Omdat ze wit zijn dachten ze geen recht te hebben op een mening, maar hun stem is net doorslaggevend. Ze moeten gewoon in gesprek durven te gaan. We zijn een volgende generatie: er moet meer geïnvesteerd worden in een antiracistisch beleid. Wij zijn opgegroeid met veel verschillende culturen; de verschillen tussen de generaties zijn niet meer op één hand te tellen. Het hele landschap oogt veel diverser. We weten al een tijdje dat er veel soorten mensen zijn, waarom kunnen we dan nog steeds niet om met elkaar?

Hoe wordt er in het onderwijs omgegaan met dekolonisatie en racisme? 

Joëlle: Er wordt te weinig omgegaan met kolonisatie en racisme. Onze koloniale geschiedenis en Leopold II zagen we misschien op twintig minuten in de les geschiedenis. Toen ik zelf begon op te zoeken wat daar nu precies gebeurd was, schrok ik. Er waren zo veel gruweldaden waar ik geen weet van had. Dan kom je op die gigantische berg bagger uit en dan was ik heel teleurgesteld dat ik dat op school niet geleerd had. Als je het niet benoemt, weet je niet waar alles vandaankomt. Het is een groot deel van onze Belgische geschiedenis. Als we erover leren, dan kunnen we parallellen zien met de hedendaagse structuren.

Er waren zo veel gruweldaden waar ik geen weet van had

Zakaria: Mijn ervaring is redelijk gelijkaardig. Ik houd van ons land, maar het is voor een groot stuk gebouwd op geld dat we verkregen op de rug van de Congolezen. Het stoort me zo dat veel mensen blijven aanhalen dat 'geschiedenis geschiedenis is en blijft'. Zeggen dat je het verleden niet kan veranderen werkt niet. Waarom bestuderen we dan überhaupt wat er opgeschreven is? Als je alles pas leert in het hoger onderwijs, samen met je studies, je zelfontplooiing, en leren op je eigen benen te staan, dan wordt het te veel. Ik geloof dat veel studenten het antiracismewerk er niet kunnen bijnemen, ze staan al onder zoveel druk. Hoe vroeger, hoe beter. 

Worden jullie in je dagelijks leven geconfronteerd met racisme? 

Joëlle: Het is vaak heel structureels, ik voel het op de bus en op de trein dat mensen naar me kijken en dan denk ik: 'Nog steeds? Het is 2020!' Als ik naar instanties moet, zoals administratieve bureaus, voel ik dat mijn huidskleur een grote rol speelt. Het wordt een deel van wie je bent; je leert het racisme te slikken en voelt je daarbij vrij machteloos. Dus ja, ik word er dagelijks mee geconfronteerd. Je merkt vaak dat ouders hun gekleurde kinderen voorzichtiger opvoeden. Ze zeggen hen dat ze zich geen fouten kunnen permitteren. Ik vind het zo jammer dat de verantwoordelijkheid bij die kinderen wordt gelegd en niet bij de maatschappij.

Je merkt vaak dat ouders hun gekleurde kinderen voorzichtiger opvoeden

Zakaria: Racisme waarbij de nadruk op haat ligt, vindt niet vaak meer plaats. Het is systematischer geworden. Je ziet het niet, maar je voelt en ervaart het wel. In formele situaties is het het vaakst aanwezig. Ook ik gedraag mij anders als ik een gemeentehuis of dergelijke binnenkom. Soms denk ik: 'Oké, deze Marokkaan komt de Belgische bubbel binnen', en dan probeer ik mij zo 'gewoon' mogelijk te gedragen. Ik laat mijn cultuur achterwege en pas mij aan. Niet enkel de mensen achter het loket dragen een masker: we dragen er beiden één. Uitgescholden worden tijdens de lagere school was ook schering en inslag. De juf zag het wel en ze vroeg wat er was waarna ik het rustig uitlegde. Bij het buitengaan bleef ik nog even hangen en ik hoorde de juf tegen de andere leerlingen zeggen: 'Je mag Marokkanen niet uitschelden, want anders komen ze met een hele groep op je af'. Je kan wel begrijpen dat voor mij het antiracismedebat al heel vroeg mag beginnen in scholen. In lerarenopleidingen zou het ook een prominente rol mogen spelen.

Hoe belangrijk is een dekolonisatie beleid en anti-racistische aanpak in het onderwijs volgens jullie? 

Joëlle: Binnen de opleiding zijn we met een aantal studenten van kleur aan het kijken om meer van ons te delen, om verhalen te vertellen: een soort safe space te creëren. Aan de hand van verhalen is het veel makkelijker om een duidelijk beeld te scheppen. Mensen zoals Tunde zijn daarbij broodnodig. Ik vind dat elke school op zoek moet gaan naar de experten in de zaak. Als je al investeert in een divers docentenkorps, dan hebben we een stem en kunnen we samen de toon bepalen. Als student is het heel moeilijk om jezelf niet gerepresenteerd te zien. Scholen moeten zich openstellen én actief op zoek gaan.

Onze kunstatmosfeer in LUCA is westers: alles wordt met een westerse, witte bril bekeken

Zakaria: Onze kunstatmosfeer in LUCA is westers: alles wordt met een westerse, witte bril bekeken. Ik wil weten hoe ze theater spelen in Azië, Afrika, Zuid-Amerika, enzovoort. Als school draag je de verantwoordelijkheid dat zowel docenten als studenten van kleur zich goed voelen en dat kan enkel door er plaats voor te maken. Als je altijd in de minderheid bent, is het moeilijk om op te staan. Het is moeilijk om uit te drukken waar het probleem ligt. Ikzelf ga confrontaties niet uit de weg, maar dat kost veel energie. Mensen luisteren alleen maar om daarna te kunnen antwoorden, en daar moeten we misschien eens collectief aan werken: luisteren om te leren. De context van kunst is ook geen gemakkelijke kwestie, je hebt mensen die vinden dat alles maar moet kunnen en dat alles in teken staat van spelplezier. Maar als je een stuk speelt waarbij je mensen kwetst, wat doe je dan? Is jouw plezier dan belangrijker dan trauma's waarmee mensen worstelen? Het zijn allemaal boeiende discussies, die in een veilige omgeving zouden moeten kunnen gevoerd worden met mensen die kennis hebben langs beide kanten. 

Willen jullie iets toevoegen? 

Zakaria: Black Lives Matter. Het wordt tijd dat mensen inzien wat er gaande is, zich engageren, en werken aan het gebrek aan communicatie. Die harde, moeilijke en ongemakkelijke conversaties hebben we nodig om te evolueren.

Joëlle: Dit jaar is een jaar van openbaring. Decennia aan onderdrukte gevoelens komen nu naar boven en ze zoeken hun weg naar buiten. We geraken er wel. Het is zoals Zakaria zegt: we moeten blijven spreken met elkaar.