Eenzaamheid, verveling, krakende radio's, een hardhorige vader en hoofden zonder haar is wat de uitzichtloze dagen kenmerkt. Frits van Egters, het hoofdpersonage van 'De avonden', start zijn ochtenden sloom na nachten vol boze dromen die druipen van het absurdisme. Op deze nachtelijke beelden volgt een ontbijt met zijn ouders, met wie hij samenwoont in een Amsterdams huis. Niet altijd even gemakkelijk, want hij ergert zich rot aan zijn vader. Daarna vertrekt hij naar zijn werk als kantoorklerk. 's Avonds zijn er de gebruikelijke escapades met vrienden. Deze repetitieve kentekenen werken de neerslachtigheid van het hoofdpersonage in de hand. De verveling is groot en maakt hem vermoeid en zelfs een beetje krankzinnig.
Hoewel Frits zijn avonden spendeert bij vrienden, is zijn leven gekenmerkt door een sociaal isolement. De gespreksonderwerpen zijn leeg, nietszeggend en snel zoek. Frits probeert deze op te vullen en laat donkere en cynische humor aan het woord of heeft het over de haren op het hoofd van zijn vriendengroep en raakt hierdoor alleen oppervlakkige gespreksonderwerpen aan. De kaalhoofdigheid van zijn leeftijdsgenoten, God, de dood en lugubere verhalen zijn onderwerpen die uitgemolken worden.
Deze lichtzinnige conversaties storen niet, want de afstandelijkheid die hiermee tot uitgedrukking komt, geeft prachtig en zeer scherpzinnig weer hoe de stemming van het volk was na de oorlog. De stroeve dialogen zijn kenmerkend voor deze periode: niemand heeft iets zinnigs te zeggen. De moedeloosheid en het proberen opvullen van leegtes in deze neergeschreven woorden maken die dingen juist los bij de lezer.
Reve schrijft dit boek met een blik van buitenaf, of dat lijkt althans zo. Zijn stijl is registrerend en beschrijvend, eerder dan diepzinnig en met emotie. Dit maakt het moeilijker om zich in te leven in het karakter van Frits, maar zorgt er wel voor dat elk bijkomend personage gekaderd wordt en een persoonlijkheid toegeschreven krijgt op zichzelf, niet te veel afhangend van het humeur van Frits. De karakters zijn meer dan een naam. Jammer genoeg zorgt deze beschrijvende stijl ook voor moeite in het lezen van de conversaties. De inhoud mag dan wel bol staan van de goede vondsten, de schrijfstijl maakt het volgen moeilijk. Ook de conversaties die hij met zichzelf voert, zijn niet altijd even duidelijk.
De gespreksonderwerpen zijn leeg, nietszeggend en snel zoek
'De avonden' is de debuutroman van Reve, geschreven op 24-jarige leeftijd. Twee jaar na de Tweede Wereldoorlog pent hij, op aanraden van zijn psychiater, acht dagen uit het leven van Frits van Etgers neer. Van 22 december 1946 tot oudejaarsnacht volgen we de stappen van het hoofdpersonage. Deze psychologische roman mag als fictie bedoeld zijn, maar kenmerkt zich als een sleutelroman, waarbij schuilnamen en verwarrende gebeurtenissen de autobiografische kenmerken verhullen. Verschenen in 1947, is dit boek een voorbode op de klassiekers die later zouden volgen. Als eerste van de generatie adolescenten die zich ontwikkelden in deze naoorlogse periode, tekent hij het gevoel van deze tijd op, waardoor dit een betrouwbaar boek is met levenservaring. Harry Mullisch, Willem Hermans, Jona Oberski en Anna Blaman zijn net als Reve de schrijvers van het ontluisterend realisme waarin de desillusie van de adolescent op de voorgrond treedt en de rauwe werkelijkheid wordt weerspiegeld met afwezigheid van idealisme.
Het boek past binnen de context van het jaar 2020. Veel adolescenten kampen nu met een hoge vervelingsgraad, een diepe eenzaamheid en de nood om stiltes op te vullen met conversaties waarbij onderwerpen uit de lucht zijn geplukt. Deze roman blijft actueel. Het 23-jarige hoofdpersonage en zijn vrienden sluimeren door de periode, zoals de jongeren zich nu worstelen door het gegeven van corona. De ergernissen, onbesproken weliswaar, tussen ouders en kind en de ouders onderling zijn zowel in het boek als in de werkelijkheid een kenmerk van verveling en sociaal isolement. Het ergeren aan nietsdoen en het niet weten wat nu, in dit boek weerspiegeld door het aan- en uitzetten van de radio, is iets wat deze generatie beginnende volwassen ongetwijfeld bezighoudt.
Reactie toevoegen