In het vraagstuk rond de samenwerking met Israëlische instellingen wordt vaak naar de mensenrechtencommissie verwezen, maar de geschiedenis van het orgaan gaat veel verder terug dan oktober 2023.
Het debat over Israël leeft al zolang 'zionisme' een woord is, ook aan de UGent. Prof. dr. Jan Orbie weigerde in 2016 een doctoraat van de Israëlische Ben Gurion Universiteit, omdat dit kaderde binnen een institutioneel akkoord. Hierop volgde een brief van de rector van de BGU zelf naar toenmalige rector Anne De Paepe. Zij heeft hier "diplomatisch op geantwoord", aldus Orbie.
Van incident naar beleid
Dit incident leidde tot de start van een mensenrechtenbeleid aan de UGent. Ook de vele proffen die de BDS hadden ondertekend, speelden hier een belangrijke rol bij. BDS − Boycott, Divestment and Sanctions − is een organisatie opgericht in 2005 die via economisch activisme een einde aan apartheid en bezetting wil maken. In 2015 kwam er naar aanleiding hiervan een discussie op gang over de samenwerking met Israëlische partners in de Expertisegroep Internationalisering van de UGent. Ook dit droeg uiteindelijk bij tot de ontwikkeling van een mensenrechtenbeleid.
Het is eerder uitzonderlijk dat een samenwerking moet worden stopgezet
Ditt mensenrechtenbeleid werd zonder veel weerstand aangenomen door de Raad van Bestuur in 2017. Later heeft een werkgroep van de VLIR ook een algemeen mensenrechtenbeleid opgezet dat nu geldt voor alle Vlaamse universiteiten. Hoewel de oefening daar opnieuw werd gemaakt, was het resultaat gelijkaardig aan het beleid dat de UGent al hanteerde.
Functie van de commissie
De Commissie Mensenrechtenbeleid is een orgaan dat (toekomstige) partners van de UGent screent. Hierbij gaat het orgaan na of de samenwerking niet kan leiden tot schendingen van de rechten van de mens. Ook de universiteit zelf mag niet betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen. Deze functie wordt onderschreven vanuit de maatschappelijke rol die de universiteit heeft binnen het waarborgen van mensenrechten.
Binnen het mensenrechtenbeleid vormt het thema dual use onderzoek een extra luik. Dual use onderzoek is onderzoek waarvan de doeleinden zowel civiel als militair kunnen zijn. Het beleid van de UGent benadrukt dat onderzoek altijd burgerlijk toe te passen moet zijn. Zo vermijdt de UGent samenwerkingen waarvan de resultaten enkel bruikbaar zijn binnen een militaire context. Als het onderzoek toch in verband wordt gebracht met mensenrechtenschendingen kan de samenwerking niet doorgaan, zelfs al vormen civiele doeleinden ook een deel van het onderzoeksopzet.
Recent boog de commissie zich ook over lopende samenwerkingen, maar normaal ligt de nadruk van de werking op preventie. Het is dus eerder uitzonderlijk dat een lopende samenwerking effectief moet worden stopgezet door een problematische link met mensenrechtenschendingen. De mogelijkheid om een lopende samenwerking stop te zetten blijft wel gegarandeerd door de mensenrechtenclausule, die opgenomen is in elke samenwerking, en dus elk moment kan ingeroepen worden.
Wat echter niet binnen de scope van de commissie valt, is de screening van onderaannemers. De UGent heeft wel de verwachting dat haar partners, de bedrijven zelf, 'redelijke inspanningen' doen om ervoor te zorgen dat ze ook niet via hun toeleveranciers of partners indirect betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen.
Reactie toevoegen