Hypatia, de waakhond tegen woke

Het woke-debat is vandaag actueel en gepolariseerd als nooit tevoren. Bart De Wever deed er eerder dit jaar nog zijn beklag over in zijn pamflet met de passende titel 'Over woke'. Dit terwijl Luc Sels, rector van de KU Leuven, ons echter waarschuwt met de woorden: "Rechts maakt een karikatuur van woke. De polarisering verlamt de wetenschappelijke wereld." Ook VRT sprong recent nog op de woke-kar, met het programma 'Sarah in Wokeland', waarin Sarah Vandeursen op zoek gaat naar de ware betekenis van het woord woke.

Wat is woke zijn?

Wat houdt 'woke zijn' nu eigenlijk in? Vandaag de dag zijn er namelijk zo veel betekenissen in omloop waardoor het soms moeilijk is om door het bos de bomen te zien.

Letterlijk betekent 'woke' wakker zijn of bewust zijn. Al in het begin van de 20e eeuw was er sprake van de term, die toen werd gebruikt in Afrikaans-Amerikaanse gemeenschappen als een reminder om alert te zijn voor vormen van discriminatie. Ook de Black Lives Matter-beweging hanteerde de term, in het bijzonder om buitensporig politiegeweld jegens zwarte Amerikanen aan te klagen. In zijn hedendaagse betekenis betekent 'woke zijn' dat je een alerte houding aanneemt. Je bent dan meer waakzaam voor maatschappelijke misstanden. "Het concept duikt vooral op bij grote thema's zoals de klimaatverandering of bij de problematieken rond minderheidsgroepen", zegt socioloog Walter Weyns (UA). De essentie is om ongelijkheden te bestrijden.

Wat wel vaststaat, is dat deze eindeloze discussies over woke en cancelcultuur vaak ten koste gaan van de problematieken die ze trachten aan te kaarten

Daarnaast wordt woke meer en meer gebruikt als belediging voor mensen die hierin 'te ver gaan'. Er hangt dus veel af van hoe je woke definieert: als een terechte aanklacht tegen vormen van ongelijkheid of als een beweging die net één stap verder gaat dan wat 'terecht' is.

Wat is cancelcultuur?

Wie woke zegt, zegt cancelcultuur. Dat is een term die verwijst naar het ter verantwoording roepen van individuen of organisaties die tegen de woke-idealen ingaan.
Wat aanvankelijk bedoeld was als een manier om druk te zetten op problematische actoren en om zo positieve veranderingen teweeg te brengen, kreeg algauw een negatieve connotatie. Zogenaamde cancellations worden namelijk vaak bestempeld als een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting. Of dit altijd terecht is, is nog maar de vraag. Het hangt ervan af hoe erg de aangeklaagde feiten zijn en of ze onder de vrijheid van meningsuiting vallen of niet. Wat wel vaststaat, is dat de eindeloze discussies over woke en cancelcultuur vaak ten koste gaan van de problematieken die ze trachten aan te kaarten.

Hypatia

Ook in de academische sector woedt het woke-debat. Daarom richtte Astrid Elbers (UA), samen met enkele andere academici, Hypatia op. Hypatia profileert zich als een onafhankelijk meldpunt dat zich inzet om de academische vrijheid in het hoger onderwijs te vrijwaren. Daarbij verzet het zich actief tegen zogenaamd 'woke-activisme' en 'cancelcultuur'. Hypatia stelt namelijk dat academici meer en meer aan zelfcensuur doen, uit schrik om gecanceld te worden. Zij kunnen bij het meldpunt terecht als ze menen dat hun academische vrijheid geschonden is. Hypatia zal dan de problematiek in kaart brengen en een oplossing proberen te zoeken door te bemiddelen.

Een kliklijn die net hetzelfde doet als hetgene dat ze wil aanklagen: individuen met een andere mening exposen

Kliklijn?

Sinds de oprichting ervan, kreeg het meldpunt al veel kritiek. Critici spreken niet langer van een meldpunt, maar van een kliklijn. Een die op zijn beurt alleen maar bijdraagt tot nog meer polarisatie. Een kliklijn die net hetzelfde doet als hetgene dat ze wil aanklagen: individuen met een andere mening exposen.