De klimaatcrisis laat meer en meer van zich horen in extreme weersomstandigheden en stijgende energieprijzen. Maar hoe doet de universiteit het? Zijn de nieuwe transitieplannen een voorbeeld van veel geblaat en weinig wol?
De klimaatconferentie COP27 boog zich begin november nogmaals over maatregelen om de opwarming van de aarde tot 1,5 graden te beperken, of in het slechtste geval 2 graden. Ook Universiteit Gent heeft van duurzaamheid een pijler gemaakt in haar missie. UGent volgt de ambitie van de Europese Unie om klimaatneutraal te zijn tegen 2050. Dat werd toch beloofd in 2015, maar wat is er sindsdien al waargemaakt?
Wat vooraf ging
UGent stelde in 2020 een duurzaamheidsverslag op met hun maatregelen voor de transitie naar een duurzame samenleving. Duurzaamheid als onderwerp werd reeds in de leerlijnen van enkele opleidingen geïntegreerd. Zo formuleerden acht faculteiten en zes directies actieplannen om duurzaamheid explicieter te integreren in het studieaanbod. Er was de oprichting van de Green Hub, een locatie onderaan het Ufo waar organisaties over duurzaamheid samenkomen. Daarnaast wordt er ook niet meer geïnvesteerd in fossiele brandstoffen en de wapenindustrie. Bovendien wordt er volgens UGent actief geïnvesteerd in hernieuwbare energie én bedrijven met een lage CO2-impact.
De universiteit kan zelf echter nog een versnelling hoger schakelen om de eigen CO2-impact te verlagen. Hetzelfde duurzaamheidsverslag toont dat 30 % van de uitstoot op dit moment te wijten is aan vliegtuigreizen. Ondertussen is binnen UGent de volgende afspraak gemaakt: "Voor reizen van minder dan acht uur moet de trein genomen worden." Dit deelt Jarne Ghijsels, medewerker van de Green Office, ons mee. Ook op het vlak van andere mobiliteit zijn er stappen gezet. De uitstoot door woon-werkverkeer is gezakt naar 18 % van het totaal. UGent werkt verder aan een plan voor efficiënter gebruik van de beschikbare parkings. Zo moet de parking aan het rectoraat binnenkort omgevormd worden tot een fietsenstalling en binnentuin.
Ook het waterbeleid is er op vooruitgegaan. Ghijsels legt uit: "Afvalwater wordt op verschillende sites opgevangen en deels gezuiverd in een rietveld, waardoor het opnieuw gebruikt kan worden voor, bijvoorbeeld, het spoelen van toiletten. Op die manier kan regenwater in de grond infiltreren."
Zet die groene bril af
Het valt echter op dat veel doelstellingen nog niet gerealiseerd zijn. Dat geeft UGent in het duurzaamheidsverslag ook toe. Bij nieuwe bouwprojecten werd groen- en biodiversiteitsverlies onvoldoende in rekening gebracht. Bovendien ging tijdens het ontwerpproces geen aandacht of geld naar groene compensatieprojecten op de UGent-terreinen. Het goedgekeurde biodiversiteitsplan moet daar nu verandering in brengen. Verder was er ook de belofte om nieuwbouw bijna energieneutraal en fossielvrij te maken. In de realiteit bleek dat echter de kosten op te drijven en zorgde het voor de invraagstelling van de bouw van nieuwe homes. Mieke Van Herreweghe, vicerector van UGent, zei er het volgende over in 2020: "We zitten met een grote besparingsoperatie. Geld vinden om onze gebouwen bijna-energieneutraal te maken is niet evident, want het betekent dat je elders geen geld kan geven." Heeft de Raad van Bestuur (RvB) de verdeling van financiële middelen wel goed afgewogen?
Op weg naar verbetering?
Na de publicatie van het duurzaamheidsverslag, brak een nieuwe periode aan. "In 2020 engageerde de RvB zich om een klimaatplan op te maken, en op die manier het gevoerde duurzaamheidsbeleid tot dan toe te versterken", stelt Ghijsels. Hieruit vloeien concrete acties voort die onder andere hun oorsprong vinden bij Transitie UGent, de denktank voor wetenschappelijk onderbouwde voorstellen voor de transitie naar een duurzame universiteit. Concreet formuleert Transitie UGent specifieke transitieplannen waarin ze acties formuleert, grenzen afbakent en ambities vastlegt. Zij leggen hun resultaten jaarlijks voor aan de Raad van Bestuur voor opvolging.
"Er moeten moeilijke keuzes gemaakt worden. 'Durf doen' is ook hier van toepassing"
– Nele Van Hoyweghen
Volgens Nele Van Hoyweghen, lid van Transitie UGent, werken die transitieplannen vooral rond drie belangrijke pijlers: onderzoek, onderwijs en maatschappelijke dienstverlening. Dat laatste is specifiek toegespitst op de klimaatcrisis aanpakken. Net hier schiet UGent volgens Van Hoyweghen vaak tekort: "Al is dit het luik met de meeste invloed op jongeren, en dus studenten zelf," verklaart ze, "we kunnen het niet meer doorschuiven naar toekomstige generaties. Wij zijn de generatie die ermee geconfronteerd wordt."
Vorig academiejaar is de RvB tot de consensus gekomen dat UGent sturend leiderschap moet opnemen in dit complexe verhaal. Duurzaamheid is een en-enverhaal. Het is belangrijk om niet alleen een maatschappelijke stem te zijn, maar ook in de praktijk stappen te nemen. "Er moeten moeilijke keuzes gemaakt worden. 'Durf doen' is ook hier van toepassing", besluit Van Hoyweghen. Het is net daar waar de huidige voorgestelde transitieplannen lijken vast te lopen.
Transitieflop?
Nog voor de transitieplannen dit jaar door de Raad van Bestuur konden opgevolgd worden, werden deze al geblokkeerd. Het is niet helemaal duidelijk hoe dit komt, of waarom. "Het is onbegrijpelijk dat de bestuurders van onze universiteit de concrete uitvoering van ons eigen klimaatplan uitstellen en afzwakken", vertelt Ghijsels. Volgens Van Hoyweghen ligt de blokkering zeer gevoelig. "Als het om symboliek gaat, staat UGent op de eerste lijn, maar wanneer het gaat over duidelijke acties blijven we in de kou staan." Daarnaast geeft Van Hoyweghen wel toe dat er veel bij komt kijken om klimaatneutraal te worden, voornamelijk financieel. "Maar hoe langer je wacht, hoe meer kosten er zullen zijn. Natuurrampen kosten massa's geld", besluit ze.
Reactie toevoegen