Daniël Biltereyst, professor film- en mediastudies aan Universiteit Gent, schreef het boek 'Verboden beelden', een verhaal over de Vlaamse filmgeschiedenis. België kende in tegenstelling tot al onze buurlanden nooit een censuurwetgeving, of toch?
U bent professor in de film- en mediastudies. Kan u iets meer vertellen over dit vakgebied?
"Ik heb hier een werkgroep film- en televisiestudies opgericht – intussen is dat het Centre for Cinema and Media Studies (CIMS). We kijken verder dan enkel film. We stellen ons vragen rond de rol van media en cultuur in de samenleving. Dat betekent dat we niet kijken naar dingen zoals eigendomsstructuren of beleidsaspecten. Film is veel ruimer dan dat. Wat betekent omgaan met media en wat doet dat met mensen? Films lijken een vrij onbelangrijk deel van ons leven, maar het is enorm belangrijk voor onze verbeeldingskracht. We zijn nog nooit naar India geweest of geconfronteerd met euthanasie, maar we kunnen het ons wel voorstellen. Film is dus niet enkel een economisch product, het betekent ook echt iets voor mensen."
"Een tweede aandachtspunt, dat ook in mijn boek wordt besproken, is de vernieuwde benadering van mediacultuur. We kunnen de wereld als het ware beleven via media, wat ook veel vragen oproept. Is het beeld dat de media ons geeft wel correct? Welk beeld krijgen we te zien van oudere mensen? Vaak is het geen weerspiegeling van wat we zien in de maatschappij. De manier waarop oude mensen worden afgebeeld, is vaak zeer fragmentair, stereotiep en soms ook negatief. Dat fenomeen krijgt de naam agisme, een onderwerp waar ook twee doctoraatsstudenten binnen onze vakgroep mee bezig zijn."
U heeft recent ook een boek geschreven: 'Verboden beelden'. Waarover gaat het?
"Net zoals in andere landen wist ik dat er ook in België een geschiedenis bestaat van controversiële films. In tegenstelling tot andere landen heeft er in België nooit een wetgeving bestaan rond censuur. De wet van 1831 zegt dat de media in België vrij is en dat censuur verboden is. Maar, zoals in de meeste landen, bleek het moeilijk om dat fenomeen de kop in te drukken. Ik ben daarom het archief ingedoken om me verder te verdiepen in het onderwerp."
"In 1920, toen film bijzonder populair werd voor de grote massa, ontstond er een wet om kinderen te beschermen tegen 'slechte' films: de fameuze familiekeuring. Deze wet heeft nog bestaan tot 2020 en hield in feite in dat een commissie moest bepalen of een film al dan niet geschikt was voor kinderen jonger dan zestien. Daarom begonnen veel regisseurs te knippen in hun films tot die door de keuring kon en toegelaten werd voor dat jongere publiek. Films voor het hele gezin brachten gewoon veel meer op. Neem nu bijvoorbeeld de klassieker 'Casablanca': dat is een heel grote film. Over die film zei de commissie het volgende: 'Oké, we zullen de film toestaan, maar eerlijk gezegd hangt de film nog maar amper aan elkaar.' Uiteindelijk brengen die films toch goed op. Dan stel je je wel de vraag of België effectief vrijheid van media kende."
"Films voor het hele gezin brachten gewoon veel meer op"
Maar als ik het goed gelezen heb, hield het daar nog niet bij op?
"Ja, op den duur kwam ik dan ook bij andere instituten terecht. In de jaren 20 en 30 had je, bijvoorbeeld, heel wat films uit de Sovjet-Unie die je vaak niet in andere landen kon zien. Soms kwam de regering dan tussen. Zo is er bijvoorbeeld ook een Amerikaanse film 'Paths of glory' van Kubrick over de oorlog in Algerije. De Belgische regering moest snel buigen, want anders zou Frankrijk zijn handelsakkoorden met België wel eens durven herbekijken."
"Daarnaast had je ook nog de Kerk. Zij richtten hun eigen katholieke filmorganisatie op en deden daarbinnen ook aan een bepaalde screening. In feite bleef er grondwettelijk dus niet veel over van de vrijheid van de media."
Kan u me iets vertellen over cinema Leopold?
"Cinema Leopold was een cinema op het Sint-Pietersplein, waar films waarin naaktheid te zien was, werden vertoond. Dat zorgde meteen voor een slechte reputatie bij de katholieke inwoners en vooral studenten. Katholieke studentenorganisaties mobiliseerden zich op het plein rond de cinema om de zaal te bestormen. De uitbater was op de hoogte en het groeide al snel uit tot een gevecht tussen de politie en de jongeren."
"Ik eindig het hoofdstuk over Cinema Leopold in de jaren 60, een tijd van flowerpower en vrije liefde. De studenten beslissen een debatavond te houden rond de cinema. Uiteindelijk wordt die door de rector tegengehouden omdat hij merkt dat er een affiche rondgaat met een van deze verboden beelden."
In welke mate is censuur vandaag nog aanwezig?
"Censuur bestaat nog steeds en de vraag speelt of we als samenleving niet nog preutser en strenger zijn geworden. In mijn boek heb ik het bijvoorbeeld over Netflix. Ik begin een hoofdstuk waarin ik 'Girl' van Lucas Dhont bespreek. Netflix wil die film in zijn catalogus opnemen, maar in verschillende landen hebben ze daar bepaalde problemen mee. Een ander voorbeeld is 'Splash', een oudere film uit 1984 die opnieuw is opgepikt door Disney+. In de film is het haar van een bepaalde actrice langer gemaakt, omdat de kijker anders het achterwerk van de vrouw zou kunnen zien."
"De vraag speelt of we als samenleving niet nog preutser en strenger zijn geworden"
"Daarnaast kun je ook thema's aansnijden rond extreme stemmen of berichtgeving rond de oorlog in Oekraïne. Wat voor mij vooral belangrijk is, is dat we er over kunnen blijven debatteren. De publieke ruimte en het publieke debat moet voortdurend lucht krijgen zodat er kan gediscussieerd worden. Als alles vacuüm getrokken wordt, zitten we met een probleem."
Reactie toevoegen