Zowat iedereen heeft vormende herinneringen aan Disneyfilms. Van opgelopen trauma's bij Mufasa's dood tot wachten op een rare relatie met dwergen: Disney heeft impact. Al is die misschien negatiever dan eerst gedacht. Welkom bij queer coding 101.
Als we ontleden welke factoren er zoal van invloed zijn op het leven van een kind, zal Disney wellicht vrij hoog op het lijstje staan. Zowat ieder kind consumeert Disney in grote hoeveelheden. Doorgaans is het voor ouders een makkelijke afleiding die hun vermoeiende koters ook nog eens enkele levenslessen meegeeft. Toch staan de geliefde klassiekers niet los van kritiek. Door hun praktijk van queer coding zouden die kneedbare kindjes immers wel eens kunnen opgroeien met negatieve percepties van LGBTQ+.
Wat is queer coding?
Queer coding is het proces waarbij personages bewust of onbewust bepaalde fysieke kenmerken of gedragingen gaan vertonen die doorgaans geassocieerd worden met de LGBTQ+-gemeenschap, ook al blijft de expliciete geaardheid van de personages in het midden. Dit zorgt ervoor dat mannelijke personages bepaalde typerende, veelal feminiene kenmerken toegemeten krijgen en vrouwelijke personages zich stereotiep mannelijker gedragen.
Het fenomeen ontstond toen in het Hollywood van de jaren 30 censuur hoogtij vierde. Wat mogen filmmakers in beeld brengen? Wat is ongepast? Dit leidde tot de zogenaamde Hays Code, die filmmakers gebood bepaalde maatschappelijke thema's te mijden. Ook het afbeelden van alles dat queergerelateerd was, werd niet in dank afgenomen. In de jaren 60 werden deze restricties opgeheven, maar LGBTQ+-onderwerpen bleven in de taboesfeer gedijen. Een film kon wettelijk gezien dan wel queer personages vertonen, toch werd erop neergekeken. Queer coding kon door zijn impliciete aanpak een uitweg bieden.
Waarom is queer coding een probleem?
Het achterpoortje dat een dergelijk vermommen bood, bleek echter geen grote verlossing te zijn. Personages met queer kenmerken werden namelijk enkel aanvaard wanneer zij de rol van de antagonist vertolken. "Je mag een dragqueen afbeelden, maar enkel in een rol die kinderen nachtmerries zal geven", moet een Disneyproducent aan de scenarist van 'De kleine zeemeermin' destijds gezegd hebben. Zo ontstond de beeltenis van Ursula, die gespiegeld is aan een echte dragqueen met een diepe stem, overmatige make-up en de gave om mensen in zeedieren te veranderen.
Divine, de dragqueen waar Ursula op gebaseerd is
Door enkel slechteriken kenmerken te geven die afwijken van de heteronormatieve standaard, ontstaat er een onbewuste link tussen queer en het slechte. Dat kleine kinderen bovendien het voornaamste doelpubliek van deze tekenfilms zijn, vereenvoudigt het probleem niet. Kinderen telkens weer de boodschap meegeven dat alles wat afwijkt van de heteronorm kwaadaardig is en verslagen moet worden, zouden we ook al eens indoctrinatie durven noemen.
Kinderen telkens weer de boodschap meegeven dat alles wat afwijkt van de heteronorm kwaadaardig is, zouden we ook al eens indoctrinatie durven noemen
Die boodschap wordt nog meer versterkt wanneer flamboyante snoodaards naast de helden van dienst worden geplaatst. In originele Disneyfilms zijn de hoofdpersonages telkens het schoolvoorbeeld van wat de heteronormativiteit voorschotelt aan de maatschappij. De mannen zijn sterk en heldhaftig, vrouwen net lieflijk en zacht. Hercules heeft kanonballen waar bicepsen horen te zitten, terwijl je in Ariëls ogen net zo goed kan wegvaren als op de golven van de oceaan waarin ze woont. Vergelijk de avonturier John Smith uit 'Pocahontas' met zijn tegenstander, gouverneur Ratcliff. De eerste heeft golvende blonde lokken en draagt als accessoire een geweer, terwijl de ander van hoed tot kniekous in het roze gekleed is, haarlintjes draagt en geobsedeerd is met glitter.
Disney, de slechterik?
Het voorgaande schetst een wreed beeld dat lijkt te impliceren dat Disney een homofobe organisatie is die de LGBTQ+-gemeeschap ten onder wil brengen. Desondanks zijn er ook wetenschappers in gender- en diversiteitsstudies die er een andere visie op nahouden. Volgens hen tracht Disney al lang een inclusief platform te bieden dat de queergemeenschap probeert te bereiken. Het zijn dan niet per se queer coded personages, maar bepaalde elementen van het plot dat soelaas bieden. De hoofdpersonages van tekenfilms ondergaan vaak een magische transformatie, zijn verschoppelingen van de maatschappij omdat ze anders zijn en smachten ernaar een vredevol plekje in hun maatschappij te vinden. LGBTQ+-mensen kunnen deze scenario's interpreteren als allegorieën voor hun eigen leven. Voorbeelden van zulke getekende lotgenoten zijn Peter Pan, Pinokkio, Assepoester en Dumbo.
Jafars positieve evolutie
De sfeer van de jaren 60 waar queer personages enkel aanwezig zijn op het witte doek door ze aan negatieve emoties te linken is ondertussen al lang vervlogen. Meer nog: huidige generaties smachten naar positieve LGBTQ+-boegbeelden in kinderfilms. Om geliefde klassiekers in een nieuw jasje te steken, is Disney de voorbije jaren bezig aan een golf van liveactionherwerkingen. 'De leeuwenkoning', 'Assepoester' en 'Belle en het beest' zijn de revue al gepasseerd, en ook 'De kleine zeemeermin' en anderen liggen in het verschiet. In deze vernieuwde versies werkt Disney de negatieve linken met queerness weg. De geacteerde versie van Jafar uit 'Aladdin' is niet langer het mietjesachtige schurkentypetje dat zijn getekende versie wel was. Wat wel nog een brug te ver lijkt voor Disney, zijn openlijk LGBTQ+-helden.
Reactie toevoegen