Genot, we kennen het allemaal: een warme douche na een looptochtje door de vrieskou, die verboden donut die je deze morgen stiekem onder je boterhammen verstopte, een vers dekbed waaronder een hete beer zoveel feromonen afscheidt dat je er met plezier de les voor mist. We hebben nog nooit zo hard genoten als vandaag en toch lopen we allemaal latent depressief rond. Genot is een uitgehold concept geworden, het maakt ons ziek.
Eén pot nat?
Genot, liefde, erotiek, intimiteit en seks: moeten we het onder dezelfde noemer plaatsen? Gelukkig niet. Verschillende invloedrijke auteurs en denkers bogen zich al eerder over het issue. Plato – met wie anders te beginnen – maakte het zichzelf lekker makkelijk: genot ontstaat wanneer een onaangenaam gemis wordt ingevuld. Dus heb je dorst? In de Overpoort valt er altijd wel iets lekkers te vinden. Maar de reden waarom je 's nachts dit oord van verderf bezoekt, omvat meer dan enkel een droge keel. Misschien wordt Freuds inbreng hier meer geapprecieerd. Want wie in zijn lessen psychologie voor dummies goed heeft opgelet, weet dat Freud een overgeseksualiseerde bonobo was, hoewel hij zijn broek in zijn tijd waarschijnlijk stevig tot zijn navel moest dichtknopen. In de Overpoort valt er inderdaad heel wat lekkers te vinden. Freud stelde genot namelijk gelijk aan de verlossende ontlading die komt na een te hoog opgelopen spanning. U denkt aan het orgasme? Freud ook.
Freud versus Lacan
Freud sloeg in de geschiedenis al meermaals een mal figuur. Want ja, er is meer dan de fallus en nee, niet alle spanning is onaangenaam en vindt antwoord in de bevrediging ervan. Denk maar aan het kijken van een horrorfilm, sadomasochisme of een ritje in de 'Typhoon' in Bobbejaanland, wat elk fatsoenlijk tijdperk als een marteltechniek zou aanzien. Waar bij Plato het juiste object noodzakelijk was voor bevrediging, hechtte Freud geen belang aan een betekenisvolle partner, en een theorie waar geen plaats is voor ware liefde, die verwerpen we toch?
Lacan stelt ons liefdesobject centraal, die in de klassieke versie overeenkomt met de persoon die ons de eerste liefdeservaringen met onze moeder kan laten herbeleven: onvoorwaardelijk en absoluut. Later wordt dit als volgt ingevuld: niet onze moeder is bepalend voor onze latere liefdespartners, (oef!) maar haar paradijselijke buik! De ideale toestand van ongezien evenwicht en volledigheid die wordt doorbroken vanaf de geboorte, zal resulteren in de onmogelijke opdracht om iemand te vinden die ons teruggeeft wat van ons werd afgepakt. Zo blijven we levenslang zoeken naar Mr of Ms Right of ook wel swipen naar links. U merkt het vast al: de link met seks is gelegd. Opgaan in elkaar, versmelten tot eenheid. Maar ook Aristoteles levert op dit punt een bijdrage. Volgens hem is genot het opgaan in een activiteit die samenvalt met ons als persoon, waarbij het tijdsbesef wegvalt, samen met het zelfbewustzijn. Er is geen Ik meer, maar een flow, een samenvallen, een versmelting. Alleen laat een vermarkte samenleving dit niet meer toe.
Meer!
Wat ooit verboden werd, is nu verplicht. Genieten is een doel op zich geworden en is gericht op egoïsme, terwijl genot net voorkomt uit een wij-verhaal. We moeten de wereld zien, tal van hobby's combineren, een perfect gezinnetje hebben en het bovenal kunnen presenteren aan de wijde wereld. Als je echt een populair Instagramprofiel wil, dan kun je onmogelijk met je modderige caoutchouc laarzen goedkope bordeaux drinken op een armtierig balkonnetje in de Ardennen. #Saint-Hubert, zie je het al voor je? Nee, je moet rijkelijk gaan dineren en wanderlustgewijs Afrika verkennen in een sexy bikini met pailletten die mooi contrasteert met de kleuren van het tropische woud op de foto. Een inspirerende quote waarin bescheidenheid en soberheid worden gereflecteerd zeker niet vergeten! De hedendaagse strijd tot perfectie drijft ons tot volmaakte billen op Insta, zo rond als de gloeiende ondergaande zon op de achtergrond, tot fitnessende en Mylène-smerende mannen en uiteindelijk tot uitgebluste individuen op de divan bij een bebrilde man met een baard die in Freud zijn voetsporen probeert te treden. En de regering doet luidkeels mee: "Meer, beter en grootser!" We moéten genieten, zo hard dat er achter dat genot alleen leegte overblijft. Beangstigende leegte. "Post coitum omne animal triste est", zei Galenus.
Een doorgeknapte rem
Wat genot een des te interessanter concept maakt, is dat het volgens Freud ingegeven zou zijn door een interne rem. Genot bouwt op tot een zeker punt, vaak een climax, en kent dan een verzadigingspunt. Denk opnieuw aan het orgasme, het moment waarop je een bord spaghetti blazend van je afschuift onder de blik op het rolletje vlees dat vanonder je T-shirt komt piepen, of wanneer je ogen dichtvallen, zelfs tegenover DiCaprio die je in zijn zoveelste blockbuster zwoel in de ogen kijkt. De rem zou een beschermingsfunctie in zich dragen, want stel je maar eens voor dat genot geen eindpunt zou kennen. Intern hebben we dus dat remmingsmechanisme, dat vaak hormonaal en chemisch wordt geregeld, maar ook de maatschappij moet hierin voorzien. Laat dat net hetgeen zijn waar onze excellerende regering faalt. Genot wordt uitgehold, de rem wordt niet gerespecteerd. Net daarom is bingewatching ongezond. De uren glijden voorbij en voor je het goed en wel beseft heb je zeven afleveringen gekeken, jezelf overgegeven aan een hele zak Lay's en zo'n hierboven besproken fles zure bordeaux. Akkoord, de combinatie laat te wensen over, maar als je een hele nacht op DiCaprio's snoetje kijkt, vergeet je snel wat je in je mond steekt - en sta je 's anderendaags om 12 uur op, lusteloos en met kloppende hoofdpijn. Geen kat die nog wat aan je heeft (behalve de kat dan).
Kortom: twee lessen kunnen worden geleerd. Ten eerste: genot moet de kans krijgen om zichzelf op te bouwen, richting de climax die ook meteen het genot aan banden legt. Probeer voor jezelf een grens te stellen, want als het aan de samenleving ligt, zal je enkel consumeren. Genot neemt zelfs exponentieel toe wanneer het bevredigingspunt wordt uitgesteld. Meer nog, genot zit vaak niet in het eindpunt maar in het verlangen dat aan iets voorafgaat. Tantraseks en genieten van de kleine dingen is de boodschap. En last but not least: leg die smartphone weg en lees eens een goed boek van Paul Verhaeghe, want hij is degene die met de pluimen van dit artikel mag gaan lopen, niet ik.
Reactie toevoegen