Maak van een muis geen mammoet

Bij ons wordt er niet gecopy-pastet

Gillend wegrennen van dinosaurussen behoort dan nog niet tot de mogelijkheden, maar een park vol met mammoeten en andere uitgestorven dieren langzamerhand wel. De cloning-technieken zijn enorm aan het evolueren: tijd voor een overzicht!

Als je het woord 'mammoeten' hoort dan denk je waarschijnlijk meteen aan een van die harige beesten uit Ice Age. Je bedenkt je natuurlijk ook dat deze arme diertjes al vele jaren uitgestorven zijn. Treur niet, een team van Amerikaanse wetenschappers hebben er hun doel van gemaakt om de uitgestorven mammoet van de Ice Age terug uit het graf te laten herrijzen.

Mammoet fantasieën

De natte droom van iedere bioloog

Ze zijn er echter nog niet. Het DNA in de teruggevonden mammoeten is veel te beschadigd. Na de dood beginnen bacteriën nammelijk van binnen- en buitenaf het weefsel aan te tasten. Zo worden de lange ketens doorgeknipt en veel korter gemaakt. Dat maakt het moeilijker voor wetenschappers om een niet beschadigde celkern te isoleren, en die is natuurlijk cruciaal voor het kloonproces.

Degenen die denken dat ze ooit in staat zullen zijn om hun kloon naar examens te sturen, zullen we moeten teleurstellen

Maar er is ook goed nieuws! Wetenschappers zijn er wel in geslaagd om een cel, met mammoeten-DNA, weer te activeren. Om dit te doen hebben ze een celkern uit een mammoetencel gehaald en die in een eicel van een muis gestoken. Hierna heeft deze de eerste tekenen van een celdeling vertoond. Het proces viel echter snel stil, waarschijnlijk omdat de celkern te beschadigd was. Gelukkig maar, want de wereld is waarschijnlijk nog niet klaar voor een muis-mammoethybride. Voor de geeks onder ons is het misschien fijn om te weten dat die activatie enorm positief is, omdat het de kans creëert de celkern van de mammoet te herstellen. Als dit zou lukken, wordt het op termijn wel mogelijk om weer een mammoet op de aarde te laten rondlopen.

Coming Soon to Your Dinner Table

Mammoeten zijn echter niet de enige dieren die men probeert te klonen. Schapen, muizen en honden worden bijvoorbeeld ook al gekloond en zelfs met veel meer succes. Zo hebben Chinese wetenschappers de ‘Sherlock Holmes van de politiehonden’ meerdere keren gekloond. Op die manier willen ze garanderen dat de juiste genen van de mamahond worden doorgeven aan haar jongen. In Peking hebben ze nu dus een klein leger van schattige hondjes, die geweldig goed moordzaken kunnen oplossen. Verder zijn er ook al schapen, muizen en paarden gekloond. Met deze vooruitgang beginnen sommige academici te speculeren over klonen in de vee-industrie. In 2008 bevestigde de Amerikaanse overheidsdienst FDA (The Federal Department of Agriculture) dat gekloond vlees veilig is om te eten. Of er nu ook effectief gekloonde dieren geslacht en opgegeten worden is volgens dat agentschap moeilijk te zeggen, want klonen zijn nu eenmaal identiek aan andere dieren. China daarentegen steekt zijn kloonprogramma's niet onder stoelen of banken. Zo plant het chinese bedrijf BGI om een miljoen koeien per jaar te klonen. Een kritische lezer zou zich echter de vraag kunnen stellen of de vee-industrie echt nóg meer dieren nodig heeft.

Dolly het schaap

Als we over klonen spreken moeten we natuurlijk de grootmoeder van alle klonen vermelden. Dolly het schaap maakte in 1997 wereldnieuws als het eerste zoogdier ooit dat succesvol gekloond werd. Dolly was niet alleen bijzonder omdat ze gekloond was, maar ook omdat ze drie moeders had. Progressief denk je, maar dit was meer een gevolg van het kloonproces dan van de politieke overtuigingen van de wetenschappers. De eicel kwam van de ene moeder en de kern hiervan werd vervangen door de kern van een melkkliercel van een andere moeder. Dit nieuw samengesteld eitje groeide in een labo tot een embryo. Het embryo werd dan in moeder numero tres geplaatst. De aandachtige lezer zal weten dat de melkklieren van schapen zich in de uiers bevinden. Dat is direct ook de reden waarom Dolly naar countryzangeres Dolly Parton vernoemd werd. De zangeres staat namelijk mede bekend voor het grote schap dat ze heeft.

Dolly was niet alleen bijzonder omdat ze gekloond was maar ook omdat ze drie moeders had.

Het leven van Dolly was echter niet zo rooskleurig als een countryliedje. Ze spendeerde haar hele leven binnen en werd uiteindelijk geëuthanaseerd, omdat ze leed aan longkanker, een gevolg van het lange binnenzitten en dus niet van het klonen. Toch leeft Dolly een beetje verder in de vorm van haar eigen klonen; Daisy, Debbie, Denise en Dianna zijn identiek aan Dolly en waren in 2016 nog steeds in leven. Mensen met een morbide interesse in dode gekloonde schapen kunnen Dolly gaan bezichtigen in het Nationale Museum van Schotland.

Siencefiction, maar in de realiteit

Nu, al die verhaaltjes en hypothesen over klonen zijn allemaal goed en wel, maar hoe zit dat nu juist in elkaar? Schamper zou Schamper niet zijn als we ons niet zouden verdiepen in de moeilijke theorie. We zullen jullie echter proberen besparen van al het saaie academische taalgebruik dat je in papers vindt. Let’s dive in.

Met kloning wordt in de biologie verwezen naar het proces van het kopiëren van cellen of stukken DNA. De werkwijze van het klonen is gebaseerd op de CRISPR-Cas9 technologie. Die zit standaard in elk lichaam en wordt daar gebruikt om virussen aan te vallen. CRISPR kan je zien als een grote DNA-bibliotheek waarin ook kleine stukjes DNA van verslagen virussen  in worden bewaard, zodat het lichaam het virus beter kan aanvallen als het nog eens binnenvalt. Het kloonproces valt echter uit te leggen op dezelfde manier als je vroeger parelkettingen maakte. Het verloopt in vier fasen. Eerst moet je de ketting breken om de DNA-kraaltjes apart te krijgen. Wanneer ze van het touwtje (uit de cel) zijn, leg je ze in de volgorde die je wil. Hierna steek je de nieuw gevormde volgorde terug op het draadje (in de cel dus). Dit proces herhaal je enkele keren en uiteindelijk kijk je welke cellen het nieuwe DNA succesvol hebben opgenomen. Het probleem is wel dat het DNA in geen enkele fase beschadigd mag worden, en dat is niet altijd even makkelijk. Daarom dat de meeste wetenschappers focussen op het gebruik van spierweefsel of weefsels van interne organen. Dit is ook de reden waarom er bijvoorbeeld nooit klonen van dino’s zullen rondlopen. In botten zit geen bruikbaar weefsel of DNA. Misschien maar goed ook, want ik weet niet of we wel een real life Jurassic Park in ons leven willen.

#Clonelivesmatter

Degenen die denken dat ze ooit in staat zullen zijn om hun kloon naar examens te sturen, zullen we moeten teleurstellen. Zelfs als we er ooit toe in staat zouden zijn om de mens reproductief te klonen (exacte kopieën van mensen), brengt het tal van ethische en legale vraagstukken met zich mee. Zo zou, volgens de VN, het reproductief klonen ethisch niet correct zijn en ingaan tegen het recht tot zelfbeschikking - want als de kloon identiek is, heeft die dan wel vrije wil? -  en tegen de menselijke waardigheid. Dit omdat klonen vaak worden gezien als een instrument, ook al zijn het natuurlijk wel mensen die je kloont. Verder is klonen een gevaarlijk proces waarbij er verschillende dingen kunnen misgaan, klonen zijn daardoor vaak vatbaarder voor verschillende ziektes en aandoeningen.

Als de kloon identiek is heeft die dan wel vrije wil?

Op je weg naar je hoogsteigen mini me zijn er dan ook verschillende legale hindernissen. Zo is er in de EU een verbod op menselijk klonen en heeft de VN een niet-bindende resolutie die oproept om menselijk klonen tegen te houden. Dit gecombineerd met de technische moeilijkheden - mensen zijn nu eenmaal moeilijk te klonen - zorgt ervoor dat het reproductief klonen van mensen geen directe prioriteit heeft. Toch wordt er volop geëxperimenteerd met het therapeutisch klonen van mensen. Dit is niet alleen gemakkelijker, omdat het dan alleen over cel- en weefseltypes en organen gaat, maar vaak ook ethischer omdat het een enorme hulp zou kunnen zijn bij transplantaties en stamceltherapie. Toch blijft therapeutisch klonen een technisch huzarenstukje en zal het nog vele jaren duren voordat het een algemeen geaccepteerde methode zal worden.  

Een blik op oneindig

De toekomst van klonen staat niet vast. Verschillende regeltjes, wetten, ethische bedenkingen en wetenschappelijke raadsels zorgen ervoor dat het geen evidentie is om mensen en dieren te klonen. Het kan uiteindelijk zo ver komen dat de technologie op punt staat, maar nergens mag toegepast worden. Alles zal er vanaf hangen wie wat waar kloont. Onder het motto ‘Waarom niet?’ kunnen wetenschappers veel doen, maar ook de vraag ‘Waarom wel?’ moet volgens velen beantwoord kunnen worden. Heel de sector is echter enorm snel vooruit aan het gaan. Opvolgen is dus de boodschap en denk misschien zelf al eens na over de ethische kant van het klonen. Zo heb je zelf al een onderbouwde mening voor er iemand komt die de zijne door je strot wilt komen duwen.

Nog geen stemmen

Reactie toevoegen